زنان ایران در چند سال گذشته، درگیر بحرانی چندوجهی و دردناک بوده‌اند: تحدید و سرکوب سیاسی و تبعیض اجتماعی که هر روز عیان‌تر و شدیدتر می‌شود، ناکارآمدی و بی‌کفایتی و فساد اداری، تحریم‌های اقتصادی سهمگین، و صد البته همه‌گیری کووید-۱۹ که بختک دیگری بر زندگی شد.
«نان، کار، آزادی». این شعار زنان در کابل و چند شهر دیگر افغانستان است که در حاکمیت طالبان بارها به خیابان آمده‌اند. شمار این زنان شجاع که چشم در چشم طالبان و با قبول خطرات جدی فریاد خود و همه‌ی زنان افغانستان را به سراسر جهان رسانده‌اند، به مراتب کمتر از تعداد زنانی است که همین چند ماه پیش یک چهارم مجلس افغانستان را به خود اختصاص داده بودند.
سحرگاه دوشنبه ۱۷ آبان دوستی از ایران خبر داد که شب گذشته مه‌لقا ملاح، مادر زمین‌وزمان، چشم بر زمین بست و به زمان پیوست. خبر غیرقابل‌انتظار نبود که عمری به‌کفایتْ پربرکت، به‌غایت پویا و به‌نهایت پسندیده داشت. اما اندوه مرگش جز به یاد کردن از سرخوشی، سخت‌کوشی، شوخ‌طبعی و پایداری‌های او از جانم نرفت.
بیش از نود درصد از زنان کارگر و کارمندِ خوابگاه از کارفرمای خود به اداره‌ی کار و رفاه اجتماعی شکایت کرده‌اند. اکثرشان از جانب رئیس خود تهدید و بی‌حقوق و مزایا رها شده‌اند و این شکایت‌ها به جایی نرسیده است.
بر اساس مطالعه‌ی «مرکز مطالعات زنان در تلویزیون و فیلم دانشگاه سن دیه‌گو» در ۱۰۰ فیلم پرفروش سال ۲۰۱۹، زنان ۲۰ درصد از نقش‌های پشت صحنه را برعهده داشتند که ۴ درصد نسبت به سال ۲۰۱۸ افزایش داشته است. با این حال، همچنان عمدتاً مردان عهده‌دار مشاغل کلیدی همچون کارگردانی و فیلمبرداری هستند.
هرچند حضور بیست ساله‌ی جامعه‌ی جهانی در افغانستان به تأسیس نظام سیاسی-اقتصادیِ باثبات و قابل‌اتکایی نینجامید اما این تمام قصه‌ی ۲۰ سال گذشته‌ی افغانستان نیست.