Az Tehran Ta Akka

۲0 از طهران تا عکا کارگزاران ایران حل و فصل شود و نه در محاکم کشور مقیم و بر اساس قوانین کشوری که در آن ساکن بودند. آنچه این پدیده را بیش از پیش پیچیده می ساخت یکی آن بود که در نیمه د وم قرن نوزدهم دولت قاجار چون فاقد یک نظام مدون قانونی بود در عمل حیط یه قدرت کارگ زاران ایران بیش از پیش وسعت یافته و به یک نوع استبداد و حاک ت می مطلق بر اتباع ایرانی تبدیل می شد و رفتار ایشان با اتباع ایرانی باً غال بر اساس خودسری و از روی منافع شخصی بود و نه از روی قاعده و قانون. این استیلای کنسولی هنگامی بیش از پیش مخرب بر احوال اتباع ایر انی می شد که نیازهای مالی و کسب مداخل نیز بدان افزوده شده و شیوه و دایر مدار رفتار دیپلماتیک قرار می گرفت. بدین ترتیب برقراری و اشاع یه نظام کاپیت ولا سیون نه تنها در داخل ایران مشکل ساز بود بلکه در خارج نیز غالباً مضر به حال ایرانیان می افتاد. نظر از جنب صرف بهره یه وری مالی و کسب مداخل، رفتار کارگزاران ایرانی بویژه ا ب دینان دگر ی نظیر بابیان و بهائیان ، که از اهل ارتداد شناخته شده و مصادره اموالشان و حتی ریختن خونشان شرعاً مباح بود، یه وسیل خوبی در دست مقامات کنسولی ای ران بود تا تظاهر بر دینداری و دو لت پرستی و کرده از آن به عنوان عاملی یرار برق در روابط یهویژ با مقامات بالاتر – از جمله سفیر ایران در دولت عثمانی – و نوعی خودشیرینی برای شاه و صدراعظم و وزیر امور خارجه استفا ده نمایند . این وجه در رفتار دیپلماتیک کارگزاران ایران در بغداد و هم ره که ه چنین در قا اسناد آن در این کتاب آمده بخوبی مشهود است . در واقع لزوم آزار و تحقیر د ب یا دینان یهضال یهفرق مضله فصل مشترک و اجماع در سلسله مراتب قدرت در دورن دستگاه قاجار بود که فراتر از حسادت ها و دسیسه ها و دشمنی های جاری می ان مأموران دولتی ایران رفته و پیوند و همبستگی بین آنان را قوام می بخشید . جمع این سه پدیده ، یعنی بهره مندی و مداخل کارگزاران از راه اخاذی و فشار بر اتباع، نبود قواعد و قوانین مدون در امور کنسولی، و تظاهر به دین مداری و دولت پرستی دشواری های بزرگی برای بابیان و بهائیان فراهم می آورد که از ایهمون ن آن ها در بخش های بغداد و مصر (بخش های اول و ششم این کتاب) آمده است.