Az Tehran Ta Akka

پیشگفتار ۲3 اضافه، کوشش های میرزا بزرگ خان قزوینی کارگزار ایران در بغداد نیز نمایند بارز یه این امر بود که چگونه م أ مور میان رتب ایه در دستگاه دیوان می توانست منشاء م وثری برای ت حریک بالادستان خود و در نهایت تشویش خاطر شاه هراسان شود. پس از عزل نوری، ناصرالدین شاه که تا حال از میرزا تقی خان امیر کبیر و سپس میرزا آقاخان نوری و سلط یه ایشان بر مقام سلطنت واهمه داشت عنوان و مقام صدارت را بکلی ملغی کرده و بجای صدراعظم یک نظام سه یهگان دیوانی مر ب ک از وزرای داخله، خارجه و مالیه پدید آورد که خود شاه بجای صدراعظم بر آن نظارت داشت. اگرچه تحولا ت چندی در این ترتیب جدید بتدریج پیش آمد ولی کم و بیش تا ان تصاب میرزا حسین خان مشیرالدوله به صدارت در 1870 ، یعنی دوازه سال بعد، به همین وضع ادامه ی افت. باضافه، هم زمان با این تعمیم قدرت در کابینه سه گانه (و بعدها چهارگانه) ش اه کوشید که ای پاره اصلاحات سیاسی جدید را در دستگاه حکومتی مجری دارد. از جمله این تحولا ت اقدام به تشکیل مصلحت خانه بود که جمعی از اصحاب دیو انی و دیگر اع یان به فرمان شاه به نحو ا نتصابی در آن گرد آمده بودند. مجلس مصلحت، که شاید از مجلس تنظیمات در دولت عثمانی الهام گرفته بود، در ابتدای کار موظف به وضع ای پاره قوانین در امور داخلی شد تا س ولی ال 18۶۲ ، کج عمر که دار و مریز این مجلس نهایتاً به پایان آمد ، کارآمد چندانی چه د ر وضع قوانین و یا مشاوره در امور دولت از آن مشاهده نشد. وضع کابینه نیز بیشتر بخاطر ناتوانی و عدم مسئولیت شاه در نظارت بر امور روزمره همواره گرفتار بحران باقی ماند . اما چند مهم فرایند از این تحولا ت حادث شد. نخست آنکه بخاطر وضع بحرانی د ولت و عدم کارآیی شاه امکان بازگشت به وضعیت سابق دولت و در نتیجه امک ان انت یهبارو صاب د نوری به صدار ت همواره در خاطر شاه و حوز یه طرفدار نوری باقی ماند. این به نوب یه خود خاطر دشمنان صدراعظم سابق را که حال در رأس قدرت قرار داشتند بیش از پیش مشوش می ساخت. ا ز جمله ی این مخالفان قسم خورده یکی میرزا یوسف آشتیانی مستوفی الممالک وزیر مالیه بود و دیگری میرزا سعید خان مؤتمن الملک وزیر خارجه. این هر دو بر آن بودند که به هر قیمت مانع از بازگشت نوری شوند. در مقابل، نوری و طرفداران او در مرکز، از جمله میرزا محمود کلانت ر ، در صدد بودند که از وضعیت بحرانی دولت و عواق ب وخیم آن به نفع نوری و روی کار آمدن او بهره برند.