Az Tehran Ta Akka

پیشگفتار ۲7 ایرانی به عراق عرب در دهه های آغازین سده نوزدهم رایج بود، در نیم یه دوم این قرن چنین رسمی مشکلات بزرگی برای دولت ایران فراهم آورد . عناصری که به دلایل مختلف از جمله سرکشی و یا قرار گرفتن در معرض غضب همایو نی و یا بدهک اری به دولت و یا معارضه با مراجع رسمی در تبعید عراق (اکثراً در مجاورت بقاع شیعی در کربلا) بودند به تدریج یک حلقه دگراندیش و نارضایی برون مرزی را فرا ساخت . دن این حلقه کمتر در مسیر آراء اصلاحات و تجدد و افکار آزادی خواهانه و ارتدادی . ودب راق عر ع ب تا دهه های پایانی قرن 19 علی رغم اصلاحات عصر تنظیمات در مقایسه با دیگر ولایات عثمانی پیشرفت متجددانه چندانی نداشت و پس ا حتی ز دوران ولایت مدحت پاشا، از رجال مشهور تنظیمات، کماکان چهر یه سنتی خود را بوی ژه عراق یهشیع یه در جامع عرب حفظ کرد. اما آنچه ک ه به تنش و غالبا تیرگی روابط و گاه ستیزه بیشتر بین ایران و عثمانی، بویژه در ولایت بغداد می افزود همانا جمعیت کثیر ایرانیان مجاور و مهاجر در ع راق عرب بود که ساکن شهرهای زیارتی شیع یه عراق بودند. جمع بزرگتری نیز زواری بودند که هر ساله از سراسر ایران به قصد بقاع متبرکه شیعه به عراق رفت و آمد د اشتند و یا عماریان و قافله دارانی که کالاهای تجاری از بصره به ایران می بردند یا نازهج های مؤمنین شیعه را برای دفن در گورستان وادی السلام در نجف در جوار بقاع شیعه ب ه عراق می آوردند . این جمع آیندگان و روندگان و مجاوران در عراق عرب که در سراسر قرن نوزدهم و نیمه او ل قرن بیستم بزرگترین رقم مسافرین ایرانی را به خارج از ایران تشکیل می دادند از چند نظر اسباب واهمه و هراس و نهایتاً یه مناقش بین دو دولت بود. ز ا جانبی رفت و آمد بسیاری از زوار از راه بغداد به جامع یه کوچک ولی ال فع ظاهراً بابی اجازه می داد که همواره تماس خود را با عام یه مردم ایران زنده نگه دارد و در عین حال پیوند بابی را در داخل یه ایران نیز از راه زیارت پیروان و علاقمندان کماکان محفوظ دارد. جمعیت بابیان و بعدها بهائیان در هم سال یه های پس از سرکوب شاهد رشد قابل توجهی بود و این همه در پرتو ارتباطاتی بود که از راه زیارت به عراق عرب دوام می یافت. پس بی سبب نبود که اولیای دولت ایران و کارگزاران آن از یه دامن وسیع این ارتباطات نگران بوده و بویژه با توجه به وضعیت نابس امان داخل ای ران در صدد براندازی و دورسازی بابیان از سرزمین های مجاور ایران باشند.