Az Tehran Ta Akka

31۴ از طهران تا عکا به شکوه تمام در آنجا اجرا گردد. با این سابقه ی دینی و ذهنی آنچه شاید تا پا یان عمر از فکرش خارج نشد و خوابش را آشفته ساخت، همانطور که دکتر امانت در مقدمه ی ممت ع این کتاب آورده اند، سوء قصد سه تن بابی به جان او بود که ما در مه مقد ی فصل بغداد به شرح آن پرداختیم. بابی کشی گسترده و بیرحمان ایه که به دنبال این سوءقصد نافرجام در سراسر ایران رخ داد، گذشته از جنبه ی انتقا م از سوء قصد به جان شاه و دادن هشدار به مخالفان حکومت، شاید خیال او و نزدیکانش را نیز آسوده می ساخت که این نهضت برای همیشه خاموش شده و موجبات آرامش خاطر ملوکانه ی وی فراهم خواهد آمد. اما بر خلاف ان تظارش در تمام دوره ی سلطنت طولانی خود سر و کار و دغدغه اش با بابیان و بعد بهائیان بود و این میراث را برای دیگر شاهان و فرمانروایان ایران در قرن های بعد باقی گذارد. همانطور که در فصول اولیه ی این کتاب دیدیم پس از سال ها کوشش، شاه و دولت او موفق شدند بهاءا لله و یارانش را در زندان قلعه ، ی عکا و سید یحیی صب ح ازل را در قبرس جای دهند. اما این پایان کار نبود. از دوران ادرنه به بعد به رهبری بهاءالله از این دین در لباس تازه بهائیت ی خشونت زدایی شد و همراه با گسترش این نهضت در ایران ، مبارزات روحانیت با آن، که به کشتار بهائیان و غارت آنان می انجامید، چون بیماری مزمنی به جان جامعه ی ایران افتاد. این کار چنان به افراط کشانده شد که شاه در مقابل علماء احساس ضعف و عجز کرد - چنانچه در قضی ی ه آقا نجفی در اصفهان خواهیم دید و - به شهادت تاریخ دستاویزی به مبارزه با بها ن ئیا ات موجب قدرت روزافزون علماء و دخالت آنان در امور کشور را فراهم آورد. از سوی دیگر پیروان میرزا یحیی صبح ازل که از آنان به بابیان ازلی یاد می کنند دست از مبارزه با دولت قاجار نکشیدند و با توسل به تقیه و تظاهر به مسلمانی و گاه در لباس روحانیت مبارزاتی را آغاز کردند که سرانجام آن شاید قتل ناصرالدین شاه و کوشش های ایشان برای برقراری مشروطیت در دوران جانشین او مظفرالدین شاه بود. کتاب حاضر را می توان از ابتدا تا انتها گویای روابط ناصرالدین شاه و دولت های او با بابیان و بهائیان دانست. اما ویژگی فصل ارائه در حاضر ی اسنادی است که به دستور و انشاء شاه نوشته شده و یا در حاشیه ی آن فرمانی به خط او در مورد قض ایهی در ارتباط با بابیان و بهائیان آمده است. باید بلافاصله اضافه کنیم که منطقاً تعداد