Az Tehran Ta Akka

۴8 از طهران تا عکا نویسنده داستان انتقادی یهنام سیاحت ابراهیم بیک شرح مفص لی در یهبار رفتاری کج های کارگزاران و سفرای ایران در کشورهای مجاور آورده و ایشان را به سبب فروش گذرنامه به غیر ایرانیان برای بهره برداری مالی و دیگر راه های اخاذی از ج مله دست انداختن به میراث تجار و ایرانیان ثروتمند برون مرزی سرزنش می کند. به خدای پناه می برم از این وضع ناگوار که هر جا قدم نهی پر است با [کذا] دل سوختگان ایرانی که دود آهشان روی سپهر را تیره و تاریک می کند. از تعدی ات داخله می گریزند، در خارجه به ظلم های بدتر گرفتار می شوند. به هر جا و هر ده که در ممالک روم و روس می رسی خواهی دید که جمعی بی عار و بیکار بنام فراش دور یکی را گرفته اسمش را کونسل گذاشته اند و به اتفاق آن [کذا] کمر به تاراج و غارت این بیچاره گان آواره از وطن بسته اند... 29 کارگزار ایران در مصر چنانکه از مکاتبات این بخش بر می آید میرزا (محمد ) حسن خویی نام داشته است. از احوال وی آگاهی چندانی در د ست نیست. وی ظاهراً در 1۲79 قمری/ 18۶۲ کارگزار در گیلان بوده و در 1۲81 / 18۶۴ به سمت امین تذکره خوی (رسیدگی به امور گذ رنامه در سرحد) منصوب شده است. ظاهراً پس از این انتصاب است که به کارگزاری در قاهره ارتقاء یافته و تا آنجا که از مدارک مجموع یه غنی بر می آید تا ذیحج ه 1۲8۴ /آوریل 18۶8 در همین سمت باقی مانده است و در پایان این سال به مقام منشی اول در سفارت استانبول رسیده (و این ایدش ارتقاء بیجه ت نبوده چنانکه بیاید) و تا سال 1۲89 / 1873 در این مقام ب اقی مانده و در این سال به کارپردازی ایران در ارز روم فرستاده شده و در سپس 1۲93 / 1877 به کارپردازی بغداد رفته است. بعد از آن دیگر اطلاعی از او در دست نیست. 30 29 سیاحت نامه ی ابراهیم بیک ، استانبول، جلد اول، چاپ دوم 1۲88 / 1871 ،۶۴- ۶3. 30 این تاریخچه برگرفته از علی موجانی فرهنگ رجال و کارگزاران دیپلماسی ایران ( با همکاری باقر سخایی ، طهران 1391 خورشیدی) در ۲۴9 صفحه است. بجز این منبع که مبتنی بر اسناد آرشیو وزارت امور خارجه فراهم آمده نام میرزا محمد حسن خویی یا میرزا حسن خویی در هیچ یک از سا لنامه های دوران قاجار چون سالنامه ضمیمه المآثر و الاآثار تدوین محمد حسن خان اعتمادالسلطنه، طهران چاپ دوم 13۶۵ ، خورشیدی نیامده است. شاید پژوهش بیشتر در تاریخ های محل ی خوی آگاهی تاز ایه را درباره ی او بنمایاند.