Az Tehran Ta Akka

پیشگفتار ۵۵ بنا بر قانون جزایی خود مت همین مسلمان در قتل یک بهائی را در عشق آباد م اکمه و ح محکوم و حتی یکی از ایشان را محکوم به اعدام کرد ( که وی با وساطت بهائیان و بخشیدن قاتل از مرگ نجات یافت. ) ناصرالدین شاه خواهان راندن بهائیان عشق آباد شده و از وزیر مختار روسیه می پرسد که آیا پناه دادن به بهائیان در عشق آباد و رف تار یکسان با ایشان برا بر قانون، و کش تن مسلمانی در ازاء قتل یک بهائی ن ظیر این نیست که وی، یعنی ناصرالدین شاه ، نهیلیست های روسی را نزد خود پناه بخشد. با این حال علی رغم هم یه سخت دلی و سرسختی او در مورد بابیان و بهائیان ناصرالدین شاه کاملاا از کنجکاوی و پرس و جو از پیروان این آیین جدید بری ن . بود سند شماره ۶7 که دستورالعملی به محمد رحیم خان علاءالدوله وزیر درباش نوش ته است مؤید این کنجکاوی شاه است که بدون شک پس از مشاهد دهه یه ها مقاوم ت بابیان و بهائیان در برابر تهدید و آزار و کشتار ایشان وی را بر آن داشته تا از حقیقت احوال و عق اید ایشان آگاه گردد. اگرچه نمی دانیم چه گزارشی در پاسخ از علاءالدوله دریافت داشته و اگر داشته چه اثری بر او باقی گذاشته است، ولی لحن بی پرده و پرسش های اساسی یی که کرده حاکی از آنست که در ذهن او خلجانی از بابت بابیان وجود داشته است. با این احوال حتی تا سا ل قتل او در 189۶ هیچ تغییر عمده ای در شیو یه برخورد شاه و دولت مرکزی با بابیان و بهائیان حاصل نیامد. ط رفه آنکه قتل او بالاخ ره بدست کسی رخ داد که از اتهام بابیت بری نبود. البته هیچ مدرکی در دست نیست که حاکی از تمایلات بابی میرزا رضا کرمانی باشد و صرفاً شا یعات جاری در پ طهران س از کشته شدن شاه او را بدین مسلک منسوب می داشت. در صورت مجلس موجود از بازپرسی یی که از وی صورت گرفت نیز اشاره ای به چنین اعتقادی نیست. با ای ن حال پیوند نزدیک او با حلقه مخالفین ناصرالدین شاه در استانبول به ریاست معنوی سید جمال الدین اس د آبادی مشهور به افغانی که در آن هنگام در قفس طلایی لطان س عبدالحمید روزگار بسر می آورد کاملاا محرز است . میرزا آقا خان کرمانی و شیخ احمد روحی که هر دو از زمره مهم ی ترین روشنفکران مخالف دولت قاجار بشمار می آمدن د همسران دو دختر میرزا یحیی صبح ازل بودند. اینان – بویژه میرزا آقا خان ر د – سال های پایانی خود بیش و کم با باورهای بابی خویش وداع گفته و دیدگاهی بیشتر دهری و سوسیالیستی پذیرفته بودند و هر قدر که لازم بود هم راه با افغانی د ر بوق