Az Tehran Ta Akka

۵۶ از طهران تا عکا ات حاد اسلام دولت عثمانی نیز می . دمیدند 34 با این حال بعید است که میرزا آقا خان و همراه ان ش از آراء ضد قاجار جناح تندرو بابی بکلی بر حذر مانده باشند. دستگیری و استرداد ایشان نیز به دولت ایران ، ظاهراً تا آنجا که مدارک موجود به ما می نمای اند – از این اتهام بابی ت بری نمانده است و همین امر نیز ا عدام ایشان را به ولی دست عهد تازه منصوب شده یعنی محیط در تبریز در 1897 آسان تر ساخت (و البته همین اتهام بابی ت نهانی بهانه ای به دست محمد علی شاه داد که در 1908 در دوران مشهور به استبداد صغیر به کشتار چند تن از فعالان مخالف دولت که همگی سابق یه بابی داشتند در باغشاه دست زند.) 35 به هر حال اگر اع تقادات بابی در افکار میرزا آقاخان و شیخ احمد نیز تضعیف شده بود ولی هم چنان در ضدیت با دستگاه قاجاریه رویه و روحیه جناح بابیان ازلی را القاء می کرد. بر خلاف آنچه که زندگی نگار میرزا آقاخان، یعنی دکتر فریدون آدمیت ، گفته است نفوذ آراء بابی بر میرزا آقاخان ن ه امری زودگذر بود و نه آنچنان که آدمیت بدان با نفرت و سرسری می نگریست یک اعتقاد . خرافی مدارک چندی در دست است که این پیوند میرزا آقاخان را با آراء بابی مشخص تر و ز محر تر از آن می کند که آدمیت می خواهد به خوانندگانش بنمایاند و از میرزا آقاخان یک چهر یه کاملا دهری این جهانی ( Secular ( چپ پسند بسازد. 36 به هر حال بعید است که چنین افکار قاجار ستیزی از جانب هم شهریان میرزا رضا کرمانی به او تس ری نیا فته باشد و او نیز صرف نظر از آنچه که به عنوان دلیل فاعلی برای کشتن ناصرال دین شاه عنوان کرده است ، ی دلیل غا ی چنین سوءقصدی را در زمینه افکار بابی نیافته باشد. وانگهی عقاید بسیار تند میرزا آقاخان کرمانی در انتقاد از بهاءالله و جریان خشونت یه گریزان اهل بهاء که با صراحت و بی پردگی (و بیشتر پرده دری) در آثارش، 34 اگر چه افغانی در سال های پایانی زندگی به داشتن آراء ضد بابی شهره بود – و مقال ه دایرةالمعارف عربی البستانی را در ذیل ه بابی او نوشته و در آن (سوای هفده خطای تاریخی که مرتکب شده) نقطه نظری کاملا منفی و انتقادی از بابیه دارد – ولی حلقه کان ی نزدی او در استانبول از جمله شامل آن دو تن بود که حتی در دهه ی 1890 از آراء بابی ه بری نبودند. 35 See Amanat, Memory. 36 آدمیت، فریدون . اندیشه های میرزا آقا خان کرمانی ، انتشارات پیام، طهران 13۵7 بخش نخستین سرگذشت آوارگی