باب و جامعۀ بابی ایران 130 های خود را از مفاهیم باطنی و آن داشتند بسیار دلپذیرتر بود که دریافت عرفانی مکتب شیخی در زندگانی خود بازتاب دهند و از آن پایگاه های دینی را پی گرفته و با حرفۀ تجارت خود درآمیزند. دیدگاه این کوشش بازرگانان به مانند خود باب بدون تردید عمیقاً معنوی و به دور از های متعارف برای رستگاری اُخروی بود. این دیدگاه معنوی داشت چشم های خشک علم اصول و یا مسایل فقهی و شرعی چنین سروکاری با بحث هم بینی و چارچوب فکری خود فروع دین نداشت. علمای شیعه به خاطر جهان توانسته بودند در سازمان پر پیچ و خم تعالیم دینی برای خویش جایگاهی تعبیه کنند و بنایی بر اساس دینداری و در عین حال انتظار ظهور موعود بنا سازند. این بازرگانان جوان که در حاشیه دایرۀ علماء قرار داشتند اصول دیرپا دادند و با شور و و قدیمی را که مورد اعتقاد قدما بود مورد پرسش قرار می ای برای اصول اعتقادی دین خود بودند. های تازه دنبال پاسخ علاقۀ فراوان به مانند بابیانی که سابقۀ مدارس علوم دینی داشتند، عبادات و برای ایشان، به نحو محسوسی یافت که بتواند با خود به یا تجربیات عرفانی وقتی معنا می همراه داشته باشد. چنین برداشتی که پیام فراگیر رستگاری این جهانی به مغایر با برداشت شیعیان از عذاب و عقاب اخروی و دوزخ و بهشت بود با انتظار ظهور موعودی توأم شد که نمونۀ اعلای انتظارات اخلاقی و روحانی معنای کوشش در ایجاد رفت. برای اینان روز رستاخیز به ایشان بشمار می های آن جهانی را در واقعیّات این جهانی نظمی معنوی بود که بتواند وعده بازتاب دهد. هایی، گرچه در زیر ظاهری از وارستگی و تقوی، در اغلب چنین آرمان شد. در شهرهایی مثل اصفهان، شیراز، یزد، تجّار جوان بابی مشاهده می تبریز، قزوین و کاشان بازرگانان در یک چنین دمسازی و توافقی بین بردند. مثال بارز این ها و مشکلات مالی و انتظار موعود بسر می نگرانی کیفیت دو برادران نهری طباطبایی، سیّد محمّد علی و سیّد محمّد هادی، از باشند که به دینداری و اخلاق مشهور بودند. تجّار معتبر شیخی اصفهان می توجّه ایشان به ظهور ۱۲۶۰/۱۸۴۴ برای نخستین بار هنگام اقامتشان در عتبات باب جلب شد. ارتباط خانوادۀ نهری با نهضت شیخیّه از زمانی آغاز گردید که پدر ایشان سیّد مهدی که از هندوستان به نجف مهاجرت کرده بود به فرقۀ شیخیّه
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2