باب و جامعۀ بابی ایران 262 اهمّ منابع اوّلین واقعۀ نیریز دو اثر است: یکی تاریخی متأخّر به قلم یک بهائی به نام ملّا محمّد شفیع نیریزی است که از شاهدان عینی و در زمان این تر ولی مختصر واقعه کودکی خردسال بوده و دیگری اثری است بسیار قدیمی به قلم سیّد ابراهیم نیریزی که مسلمانی مطّلع بوده و شرحی فارغ از تعصّب 22 نگاشته است. در مورد پیکار زنجان دو تاریخ از اهمّیّت بسیاری برخوردارند: شرحی متأخّر به قلم میرزا حسین زنجانی که خود بهائی بوده ولی اطّلاعاتش را از شاهدان عینی واقعه اعمّ از بهائی و مسلمان دریافت کرده است و شرح متأخّرتری که آقا عبدالاحد زنجانی ازلی که هنگام بروز واقعه کودکی خردسال بوده و در طول جنگ در قسمت مسلمانان شهر اقامت داشته نگاشته H. Borjian, “A Mazandarani Account of the Babi Incident at Shaikh Tabarsi,” Iranian Studies, vol. 39, no. 3 (2006), pp. 381–99. 1880 ملّا محمّد شفیع نیریزی ممکن است تاریخ بدون نام و عنوان خود را در حدود سال 22 تر بودند نوشته باشد. او از افرادی که در این واقعه کشته نشدند و از خود او بزرگ ای خطّی از تاریخ ملّا محمّد شفیع در اطّلاعاتی دریافت کرده است. فتوکپی نسخه نشدۀ نسخۀ خطّی، تاریخ، فتوکپی فهرست نام، بی کتابخانۀ افنان موجود است: تاریخ بی توسّط دو 1930 این نسخه احتمالاً در اوائل دهۀ .Afnan Library, Sandy, Bedfordshire بهائی تسوید شده است. در مقالۀ حاضر از این نسخه استفاده شده است. فاضل مازندرانی اند. و نیکلا به نسخۀ دیگری از تاریخ ملّا محمّد شفیع دسترس داشته شرح سیّد ابراهیم نیریزی نه تنها حاوی بسیاری اطّلاعات ارزشمند است بلکه معتبرتر ایرج افشار، ˝، سندی در بارۀ سیّد یحیی ˝ از منابع متأخّرتر موجود است (ن. ک. به [تهران: اساطیر، چهل سال تاریخ ایران در دورۀ پادشاهی ناصرالدّین شاه ویرایشگر، ). مؤلّف شرح خود را بر دیوار شبستان مسجد بازار ۶۴۰–۶۳۵ ، صص 2 ش]، ج 13۶8 نیریز نوشته است. این شرح شامل دو قسمت است که در دو زمان مختلف نگاشته شده است. قسمت اوّل شرح واقعۀ اوّل نیریز است. قسمت دوّم که بسیار مختصرتر است راجع شد. شرح سیّد ابراهیم 18۵3 به قتل حاکم نیریز است که منجر به جنگ دوّم نیریز در سال آغاز گردیده است. امّا واضح 18۵3 هجری قمری است که در اکتبر 1270 مورّخ سال است که این تاریخ بعداً به این نوشته اضافه شده زیرا از قرائن موجود در متن معلوم است ) تحریر نشده است. مؤلّف هنگام 18۵۴ (حدود نوامبر 1271 که شرح مزبور قبل از اوائل با بابیان 18۵0 اشاره به مهرعلی خان نوری که یکی از دو سردار سپاه بود که در سال این 1271 جنگید از او با لقب شجاع الملک یاد کرده است. مهرعلی خان در اوائل سال صفر 17 ، ، پنجشنبهروزنامۀ وقایع اتّفاقیّه لقب را دریافت کرد (ن. ک. به خبر مندرج در .)2–1 ، صص 18۵۴ نوامبر 9/1271 علاوه بر این دو منبع، کتابی که حاج میرزا حسن فسائی راجع به تاریخ ولایت فارس طبع فارسنامۀ ناصری زیر عنوان 189۶–189۵/1313 در دورۀ قاجار نوشته و در سال گردیده حاوی شرحی در بارۀ دو واقعۀ نیریز است (منصور رستگار فسائی، ویرایشگر جلد). نگارنده یک صوفی دانشمند بود. شرحی که وی 2 ،] ش 13۶7 ، [تهران: امیر کبیر راجع به واقعۀ اوّل نیریز نوشته از خیلی جهات مشابه شرحی است که در تاریخ رسمی آمده امّا حاوی برخی جزئیّات اضافی است. ناسخ التّواریخ
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2