273 ،نایباب اب راجاق تلود ییورایورایوررایور بنا به نوشتۀ شیخ کاظم سمندر، ملّا حسین و همراهان 56 زندان نجات دهند. از 57 او قصد داشتند به آذربایجان توجّه کنند تا به دیدار باب مشرّف گردند. بین دو مورّخ اصلی دربار قاجار، رضا قلی خان هدایت نیز ذکر نموده که 58 مقصد اوّلیّۀ ملّا حسین توجّه به چهریق برای آزاد کردن باب بود. دهد که نظر باب در بارۀ نقشۀ پیروانش برای منابع موجود نشان نمی شد به معنای نجات ایشان چه بوده. استخلاص باب اگر به جبر انجام می مداخله در امور دولت بود. پیداست که بابیان این عمل را مشروع تلقّی کردند چون عکس العملی در برابر ظلم و ستم بود. حدس این مطلب که می اند دشوار کرده اگر گروه بابی موفّق به نجات باب شده بودند بعد چه می های آتی است. در هیچ یک از تواریخ بابی و بهائی به وضوح ذکری از نقشه ای که آمده این است که قصد داشتند عازم ها نیامده است. تنها اشاره آن رساند که اگر این قول به همین صورت صحیح فرض شود می 59 عتبات شوند. توان بابیانِ همراه ملّا حسین قصد داشتند ایران را ترک گویند. امّا مشکل می تصوّر کرد که موقعیّت بابیان در عتبات یعنی قلب عالم شیعه بهتر از ایران توانست باشد. کافی است به خاطر آورد که برای ملّا علی بسطامی می 60 فرستادۀ باب به عتبات چه پیش آمد. باید در نظر داشت که حرکت بابیان به سمت مازندران در چه وضع و گرفت. سه ماه پیش از آن، باب را به تبریز مرکز ولایت موقعیّتی صورت می آذربایجان آورده و در حضور ولیعهد و علما استنطاق نموده بودند (در حدود .۴۲۸ ، ص 10 ، جروضة الصّفاء ن. ک. به هدایت، 56 تاریخ عبدالعلی علائی، ویرایشگر، ˝، تاریخ جناب سمندر ˝ ، شیخ کاظم سمندر قزوینی 57 . سمندر این 1۶8 ب)، ص 131 ، (طهران: مؤسّسۀ ملّی مطبوعات امری سمندر و ملحقّات مطلب را در ضمن شرح حال کوتاه یکی از بقیّة السّیف واقعۀ مازندران که او را ملاقات کرده بود ذکر کرده است. چنین ن. ک. به: . هم ۴۲۹–۴۲۸ ،۴۲۲ ، صص 10 ، جروضة الصّفاء 58 Edward G. Browne, ed. and trans., A Traveller’s Narrative Written to Illustrate the Episode of the Báb (Cambridge: Cambridge University Press, 1891), vol. 2, p. 189. ،نقطة الکاف چنین ن. ک. به براون، . هم 88 لطف علی میرزای شیرازی، تاریخ، ص 59 ؛ هدایت، 101۴ ، ص 3 ، جناسخ التّواریخ ؛ سپهر، Nabil, Dawn-Breakers, p. 32 ؛1۶۶ ص .۴۳۱ ، ص 10 ، جروضة الصّفاء 60 Moojan Momen, “The Trial of Mullā ‘Alī Basṭāmī: A Combined Sunnī-Shī‘ī Fatwā against the Bāb,” Iran, vol. 20 (1982), pp. 113–43.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2