باب و جامعۀ بابی ایران 302 نفر یا بیشتر بوده است که تقریباً برابر یک سوّم اهالی شهر ۴۰۰۰ در آغاز نفر جان خود را 1800 است. اغلب بابیان در این نبرد شرکت کردند و حدود از دست دادند. شمار تلفات سپاهیان دولتی و چریک محلّی احتمالاً بسیار ۴۵۰۰ ً بیشتر بوده است. به روایت یک ناظر غربی تا پایان محاصره تخمینا 151 سرباز کشته شده بودند. دو ماه قبل از شروع جنگ، طغیان سالار در خراسان سرانجام سرکوب گردیده بود. شورش وی قوای نظامی کشور را برای سه سال مشغول نموده بود. از نظر میزان تلفات جانی و هزینۀ مالی و نیز مدّت آن، طغیان سالار در هائی قرار گرفت که در سراسر دورۀ سلطنت قاجاریّه روی رأس همۀ شورش داد. منابع موجود راجع به واقعۀ زنجان در برخی جزئیّات مهمّ با یکدیگر اختلاف دارند، از جمله در مورد تاریخ و توالی وقایعی که قبل از آغاز مه روی داد. بر خلاف مورد واقعۀ مازندران و نبرد نیریز، 17 مخاصمات در هیچ تاریخی به قلم یک شاهد عینی که در زمانی نزدیک به حوادث نوشته شده باشد و به مدد آن بتوان اعتبار اقوال مختلف را ارزیابی کرد موجود نیست. سیر حوادث نبرد زنجان که در زیر خواهد آمد در درجۀ اوّل بر اساس های غربی بازسازی گردیده است. های دیپلمات و گزارش ناسخ التّواریخ متن نیز مواردی از اختلاف و ناسخ التّواریخ امّا در بین این منابع و در متن شود. مغایرتِ در قول دیده می ای که سرانجام منجر به بروز پیکار در زنجان گردید دعوائی بود حادثه بین یک کودک بابی و یک مرد مسلمان. نیکلا در تاریخ خود شرح این حادثه را از قول پسر بابی نقل کرده است. پسر بابی همراه معلّم خود که او نیز بابی بود راهی منزلش بود که یکی از همسایگان مسلمان خانوادۀ او در حالت مستی و با چاقوئی در دست راه را بر ایشان بست. پسر بابی به مرد مزبور چاقو زده و مجروحش کرد. وی بعد موفّق به فرار شد امّا معلّمش vol. 2, p. 44 (8,000); Alexander Mackay, Elements of Modern Geography, 12th ed. (Edinburgh; London: William Blackwood and Sons, 1872), p. 164 (15,000); Samuel Graham Wilson, Persian Life and Customs: With Scenes and Incidents of Residence and Travel in the Land of the Lion and the Sun, 3rd ed. (Chicago: Student Missionary Campaign Library, 1895), p. 145 (20,000). ، به نقل از 18۵1 فوریۀ 2۴ ، گزارش فریه به دلائیتّه 151 Momen, Bábí and Bahá’í Religions, p. 124.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2