73 باب، خورشیدی در شبی بی سحر سررشتهای ندارد، مباحثۀ بین پیامبر و ارباب شرع را تشدید کرد. باب موقع را مناسب دانست و در میان تهمتِ کفر و شیّادی از جانب علماء، برای راستی همان امام زمان، قائم موعود است که نخستین بار علناً گفت که وی به این ادّعای شگرف 172 راه بازگشتش بودهاند. هزاران سال مردمان چشم به فریاد اعتراض مجتهدین را به اوج رساند. ملّا محمّد ممقانی پرخاش نمود و العلماء و دیگران با خشم و تحیّر و با لحنی کلمات ناهنجار بر زبان راند. نظام تند از باب دلیل و برهان طلبیدند و خواستار عصای موسی و انگشتر سلیمان و چهل هزار جنّ و انس و پیروانی شدند که طبق احادیث شیعی باید با قائم بیایند. باب چند بار کوشید تا موضوع سخن را به ادّعای خود باز گرداند ولی به او مجال ندادند. بارانی از طعن و لعن و ریشخندهای دشنامآمیز علما، باب را بر آن داشت که در طول بقیّۀ محاکمه به اعتراض ساکت بماند. رفتار و منش باب هرچه هم متین و شگف تانگیز، باز در قلب پرکینۀ عهد اثر نکرد. باب خود را نه ساحری با ید و بیضا های ولی علماء و بُلهوسی بلکه پیامبری میپنداشت که تنها برهانش نزول آیات و تکیه بر ادّعای شمار فرد به مهدویّت خود بود. این امر در تاریخ تشیّع واقعهای منحصر به طور آمد، چون نه تنها جدائی آیین بابی را از اسلام علنی ساخت بلکه به می سابقه در محسوستر، سرآغاز قیامی مذهبی شد که بزودی شور و غلیانی کم سراسر ایران به وجود آورد. مجلس محاکمه در میان قیل و قال علماء بدون 173 نتیجه پایان یافت. عهد را بر فشار مجتهدین سختگیر برای اعدام باب به جرم بدعت، ولی سر دو راهی خطیری قرار داد. وی اگر در برابر روحانیّونِ قدرتمند تبریز عقب داد، در آن صورت کشور را با قیام احتمالی نشست و حکم به قتل باب می می و دیگر تواریخ بابی/بهائی. ۲۹۰ نقطۀ اولی فیضی، 172 -۲۸۹ الانوار مطالع ؛ Nabil Zarandi 309-2 چنین برای شرح مجلس محاکمۀ تبریز هم 173 های متعدّد از منابع گوناگون در این زمینه که گزارش ۳۲۲-۳۳ عهد اعلیٰ. و افنان، ۲۷۷ آورده است. Amanat, Abbas. ”The Prophet and the Prince” in: Pivot of the Universe, Nasir al.Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831-1896, (University of California Press,1997), 84-89; MacEoin, Denis, “The Trial of the Bāb: Shi'ite orthodoxy confronts its mirror image”, in: Carole Hillenbrand (ed.) Studies in Honour of Clifford Edmund Bosworth (Brill, 2000), 272-317. امانت، عباس. ٬باب و ارباب شرع “ در: قبلهء عالم، ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران. .۱۳۸-۴۵ ،)۱۳۸۳ ترجمهء حسن کامشاد، (چاپ مهرگان
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2