۱۴6 چند گفتار دوران فترت بین مجلس دوم و سوم نزدیک سه سال ( ۳ دی ۱۲۹۰ تا ۱۳ آذر ۱۲۹۳ ) طولکشید. در این مدت ناصرالملک نایب السلطنه بود و ادارهی امور کشور را در دست داشت. مداخلهی روس و انگلیس در امورکشور چنان شدتگرفته بودکه آزادی خواهان را ازجمله در تبریز و مشهد قتلعام میکردند. روس ه ا حرم امام رضا را به توپ بستند و نمی گذاشتند انتخابات انجام شود و اجازه نمی دادند مجلس افتتاح شود. عالءالسلطنه انتخابات مجلس سوم را شروعکرد و، سرانجام، در زمان حکومت مستوفی الممالک پایانگرفت. در زمان فترت چهار کابینه تشکیل شد، به شرح زیر: نجف قلی خان بختیاری (صمصام السلطنه) دو بار، محمدعلی خان عالءالسلطنه (عالء)، حسن مستوفی الممالک. انتخابات این دوره آهسته و سخت کند جریان داشت. در تمام دورهی مجلس انتخابات والیات در جریان بود و نمایندگان بسته به وضعیت انت خابشان مورد به مورد وارد مجلس می شدند. در واقع، مجلس قبلاز خاتمهی انتخابات با حضور 6۸ نماینده افتتاح شده بود. برخی نمایندگان حداکثر حدود یازده ماه در مجلس بودهاند و برخی کمتر از ده ماهُ، برخی هم کمتر از شش ماه و گویا نه نماینده فقط دو ماه در مجلس حضور داشتهاند . تعداد نمایندگان مالکین و روحانیون بیش از قبل بوده است. بازرگانان و مشاغل آزاد کمتر از مجلس دوم. تشکیل مجلس سوم با همه ی دشواری ها و نفوذ فزاینده ی روس و انگلیس نشان می دهد «روح زمانه» همچنان متأثر از اندیشه ها و آرمان های مشروطیت بوده است. هیچگفتار جدی دیگری در برابر این «روح زمانه» سر بر نکشیده است. حتی می بینیم در این مجلس چهار گروه سیاسی فعال بوده اند که نشانه ی تقویت عنصر دموکراتیک در میان مشروطه خواهان به حساب می آید. این چهار گروه را حزب دموکرات، حزب اعتدال، هیئت علمیه و گروه بی طرف نام برده اند. ازآنجاکه انتخابات همچنان ادامه داشته است، توازن قوی نیز باالوپایین می شده است.گویا، درمجموع، ائ تالف دموکرات ها باگروه بیطرف می توانسته نوعی اکثریت بسازد، ولی باوجود تعداد روحانیون نمی شد اهدافشان را نادیده گرفت. روحانیون، به هرحال ، شریعتخواهی می کردند و قوانین بیگانه با اسالم را نمی پسندیدند.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2