۱۴۸ چند گفتار .۴ دوره ی مجلس چهارم از اول تیر ۱۳۰۰ است تا ۳۰ خرداد .۱۳۰۲ فترت میان مجلس سوم و چهارم را باید فترتی طوالنی برشمرد. مدت این فترت پنج سال و هفت ماه و هشت روز بوده است ( ۱۳۳۹-۱۳۳۴ هجری قمری ، برابر با ۱۳۰۰-۱۲۹۴ شمسی). در این مدت ضعف دولت مرکزی، نفوذ قدرت های الم حکومت های خارجی و اع محلی چنان به ناامنی در کشور دامن می زد که همه خواستار تقویت قدرت دولت مرکزی بودند. به بیانی دیگر، «روح زمانه» خواستار استقرار حکومت ملی و مرکزی نیرومندی بود.کافی است بدانیمکه در این مقطع زمانی قیامکلنل محمدتقی خان پسیان را داریم در خراسان، نهضت جنگل را داریم در گیالن، قیام اصالح طلبان را داریم در تبریز و شورش مردمانکرد را داریم در آذربایجانکه تازه این ها همه برخی از مسائل و معضالت داخلی به حساب میآمده اند. در سوی دیگر، پیروزی انقالب اکتبر را داریم در سال ۱۹۱۷ در روسیهکه، درنتیجه، قوای روس از ایران عقب نشستند. انگلیس حاال خود را بیرقیب میدید. ازاینرو، فرصت را غنیمت شمرد تا ایران را وادار سازد به موجب قرارداد به طورکامل تحتسلطه ی انگلیس دربیاید. دولت وثوق الدوله قرارداد میان ایران و انگلیس را پذیرفت. مشروطه طلبان و عموم مردم علیه این قرارداد برخاستند. احمد شاه در این زمان در خارج به سر می برد. قبول و امضای قرارداد را مشروطکرد به قبول مجلس. ای ن قرارداد معروف شده است به قرارداد ۱۹۱۹ . وثوق الدوله برای آنکه قرارداد را به تصویب مجلس برساند، انتخابات دوره ی چهارم مجلس را برگزار کرد. انتخابات با آشفتگی و اغتشاش مواجه شد. وثوق الدوله ناچار استعفا داد. مشیرالدوله که رویکار آمد مخالف قرارداد بود. قول داد قرارداد راکنار بگذارد تا قادر باشد مجلس چهارم را افتتاح کند. انتخابات دوره ی چهارم آلوده بود به اغراض سیاسی گوناگون. وثوق الدوله به قصد تصویب قرارداد ۱۹۱۹ انتخابات دوره ی چهارم را برگزار کرد. انتخابات در برخی مناطقکه تحت نفوذ دولت بودند به انجام رسید. فضای عمومی اما به نتایج به دست آمده اعتماد نداشتند و، ازاینرو، به قول ملک الشعرا بهار میگفتند «وکالی مزبور وکالی قراردادند». 52 52 . نک: ملک الشعرا بهار ( . )۱۳۲۳ تاریخ مختصر احزاب سیاسی در ایران: انقراض قاجاریه ،
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2