103 طبقات حیات ١ مفاهیم نارسا از انسان – تابه حال اصول آموزش و پرورش را بدین گونه که درین کتاب مشاهده میشود به مفهوم انسان مربوط نساخته اند. نخست باید نوع ربط و تعلّق اصول را با جلوه های حیاتی انسان نشان دهیم تا از اشتباهاتی که تاکنون علم به اصول تعلیم و تربیت از آن خالی نبوده بری باشیم و اصول را از حال ابهام و اختالطی که تا به حال داشته بیرون آوریم و حتی المقدور نوعی کنیم که وجود انسان درست تأویل و تفسیر شود تا از پدیده هائی که الزمۀ وجود وی و الزمۀ طبقات حیات وی ست پی به چگونگی وجود وی بریم. لیکن در تاریخ آموزش و پرورش و در آثار دانشمندانی که درین باره به ّتفسیر پرداخته اند نظری ات یک پهلو بسیار دیده می شود. نظر «جان » الک حلیم انگلیسی یکی از آن هاست که مفهموم انسان را با ارتباط با اصل «تفرّد و تشخّص» که حکیم خود طرفدار مسلّم آن است مربوط می سازد و رهنمائی ّهای وی از قبیل تربیت تحت نظر «لله باشی» نیز از مفهومی که در باب انسان دارد سرچشمه میگیرد و «الک » انسان را هنگام تولّد همچون صفحۀ بی آالیشی بدون هیچ گونه نقش و نگار ١5۲ تصوّر می کند که آن لوح فقط پس از تولّد به نقوش واقعی منق ش میگردد. ازین رو باید این لوح را با کمال احتیاط از تأثیرات ناپسند دور داشت و نباید طفل را در اجتماع مردمی لگام گسیخته و بی ادب رها ساخت و باید بی هیچ تردید رهنمائی وی را به دست «للهباشی» ( governor و tutor ) سپرد. لیکن امروز می دانیم که بر صفحۀ وجود انسان نمی توان هر نقشی زد. شکی نیست که طفل در حین تولّد از مکتسبات شخصی عاریست لیکن زمینۀ نفس و وجود هر ُنسخه َای از نس خ انسانی خصایصی دارد که حتّی مکتسبات را به حال خود نمیگذارد 152 tabula rasa ّ این تصو ر ارسطوئی که انسان در حین تولّد همچون لوح سفیدی است قبل از «الک » یکی دیگر از مربّیان انگلیسی بنام John Gailhard در کتاب خود Complete Gentleman به سال ١۶٧۸ بدین گونه ذ کر میکند: …the nature of Youth is like wax by fire, or a smooth table (tabula rasa!) upon which anything can be written. حتّی پیش از او نیز در سال ١۶۶١ Glanvill در کتاب خود «بیهودگی تأثیرات جزمی» Vanity of Dogmatizing چنین مینویسد: Our initial age is like wax melted to prepared seal, capable of any impression from our teacher. The half-moon or cross are indifferent to its reception, and we may with equal facility write on this rasa tabula Turk or Christian.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2