107 بسّ که محق قین ایراد گرفته اند واقعا جای ایراد تازه ای باقی نگذاشته چنانکه در مقابل جملۀ مذکور گفته اند که ماشین های کارخانه ها هم موجودات آلی هستند به این اعتبار که آالتی دارند و هر آلتی نیز نس بت به مجموعۀ ماشین خدمتی انجام میدهد و به این دلیل خواسته اند از قوّت جملۀ مذکور که از هر حیث نیز موجز و مختصر بیان نشده و عنقریب به تعبیر علمی آن خواهیم رسید بکاهند. لیکن برای اینکه تعریف موجود آلی و جاندار کامل شود و مبنای مغالطی اشکال مذکور نیز فروریزد متوجّه می کنیم که حرکت ماشین و خدمت هر یک از اجزای آن نسبت به کل آن مستلزم علّت خارجیست یعنی بایستی دست انسان یا محرکی آن را از خارج به ّحرکت بیآورد ولی در موجودات حی ه وضع بر خالف آنست زیرا باز علّت محرّکه در درون آنهاست. اینجا نیز استدالل تمثیلی ما را راحت نمیگذ ارد زیرا باز عمل تغذیه را با بنزین گرفتن ماشین در یک ردیف می گذارند لیکن حقیقت این است که بزرگ ترین ماشین و کامل ترین آن از اجرای کوچک ّترین کاری که از کوچک ترین موجود جاندار لطیف ذره بینی برمیآید ال عاجز است و از همین رو آالت و ادوات نظام زنده را عضو در صورتی که آ ت و ادوات نظام جامد ماشین را جزء آن می نامند. ّ موجودات جاندار ذره بینی (آمیب) نیز در جان با انسان شریکند زیرا که بنا بر غریزه ای و میلی و سائقی به طرفی حرکت می کنند. سوق آن ها تنها به سوی پائین نیست که خاصّۀ حرکت قسری است، به باال نیز می روند، همین که مانعی مث ریزه ال سنگ ای در راه آمد پاهای خود را جمع کرده دور مانع چرخی می زنند و راه خود را پیش می گیرند. هر گاه موجود جاندار به چیزی دیگر رسد که بتواند آن را طعمۀ خود قرار دهد به دور آن پیچیده آن را در آغوش می کشد و هضم می کند و اجرائی که مالئم طبع او نیست دفع می نماید. فارق میان او و جمادات و بلورها حیات است که «دریش» ١6۰ آلمانی آن را یکی از عوامل طبیعت می داند منتها عاملی که دارای امتداد ١6١ یعنی ابعاد ثالثه نیست و فقط دارای اشتداد ١6۲ است. در هر حال نمی توان حیات را صد در صد از فعل و انفعال شیمیاوی و فیزیکی استنتاج کرد مگر اینکه وضع تفکّر در فیزیک و شیمی تغییر کند. مسلّم این است که 160 Hans Driesch )١۸۶٧-١٩۴١( زیستشناس معروف و حکیم معاصر آلمانی. 161 extensif 162 intensif
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2