اصول تعلیم و تربیت

113 به الحق هستند که از لحاظ علل، معلول یعنی از لحاظ مقصود و هدف ١۸٣ مورد توجّهند، از اینکه بگذریم خاصه ّهای انعکاسات و غرایز یکیست یعنی آنچه را از خواص انعکاسات بدانیم در غرایز نیز مشهود است ١۸4 . ّ غریزه در حکم عل ت غائی است – بدون هیچ تردی، حیوان و حتّی انسان در اعمال غریزی خود متوجّه به هدف نیستند . اعمال موجود زنده به کلّی «ماشین وار» صورت می گیرد و از این لحاظ به کلّی متضّاد با اعمالیست که از روی هوش (عقل) اجراء می شود ولیکن به اعتبار نتایجی که اعمال غریزی از پی دارند می توان گفت که آن ها نیز فرع بر نتیجه یا طبعا برای حصول نتیجه اند. چنانکه غریزۀ جنسی وسیلۀ تولید نسل و بقای نوع است. بنا بر این، عمل غریزی هیچ ّوقت بی معنی نیست اعم از اینکه نتیجه، مترتّب بر موجود صاحب غریزه یا عاید و متوجّه به دیگران باشد. گرچه «دیگران» یعنی نوع نیز، خود در افراد فعّال است و افراد همه خادم نوعند. چنانکه اشاره کردیم در رفتار پدر نیز آثار همان غرایز به خوبی مشهود است و اساس رفتار مادر در نظام عصبی و نقوش پیچیدۀ نژادیست ١۸5 که از اجداد و نیاکان در ظرف ملیون ها سال ١۸6 به ّ انسان رسیده است از قبیل محب ت و علقه ای که بین مادر و طفل موجود می باشد. همین نسبت را میان طیور و حیوانات عالی و بچّه های آن ها نیز می توان دید. تردیدی نیست که در نوع انسان پیچیدگی های غریزی تحوّالتی پیدا کرده است ولیکن باز به حد کافی بین استعدادات امروزی او با وضع قدیم وی یعنی زمانی که هم سطح با حیوانات عالی بوده است شباهت پیداست. هنوز اعمال غریزی نوع انسان زندگی واقعی و طبیعی وی را اداره می کند و ترق یّات وی نیز چنانکه در صفحات آینده نشان خواهیم داد بر پایۀ غرایز وی استوار است. ترتیب و تناوب در غریزه – زندگی حیوانات را از حشرات تا جانوران عالی همه را غریزه به وضع شگفت آوری اداره می کند و نظم و ترتیبی در زندگی آنها به سبب وجود غریزه و نفوذ و تأثیر آن مرئی است که زمان وقوع فعل و انفعال های آن ها را میتوان به دست داد و نتایج را نیز پیشگوئی کرد. مثال هر گاه کسی بخواهد شیرینی یا چیزی 183 finalité 184 experimentaller und ethologisher Einführung in die Tierpsychologie: auf , Gustav. (1914). Kafka Grundlage. Leipzig. s. 15-29. 185 engram complexes 186 prehuman ancestors

RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2