127 را از قید غرایز آزاد کند و بالفاصله مطیع و منقاد کشش های طبیعی و تمایالت خود نباشد. در نتیجۀ همین آزادی از قیود «سائقی» می تواند میان احتیاجات اولّیه (طبیعی) و احتیاجات ثانویه (تمدّنی) خود تعدیل فراهم کند (صفحۀ .)١۲۰-١١٩ «م. شِلِر » نیز عقل نظری را وجه امتیاز میان انسان و حیوان می داند و برای آن خواصّی قائل است که به وسیلۀ آن انسان می تواند «وجود» را از «ماهیّت» و «صورت» را از «هیولی» تمیز بدهد و همین امکان را اساس ظهور تفاوت های دیگر انسان از حیوان می داند. لیکن به عقیدۀ او این خرد به ذاته قدرت و قوّتی ندارد، حتّی نظریّات و «ایده هائی» که پشت سر آن ها «رغبت و شور و شوق و شهوت» نیست در جهان فعلیّت پیدا نکرده اند و نمی کنند. ازین لحاظ از خرد جز برر سی و رهنمائی کاری ساخته نیست و به هیچ روی نمی تواند با سائقه های طبیعی مستقیما بجنگد و انسان را به درجۀ خرد محض رساند. ازین راه، روشن میشود که در مراحل ابتدائی آموزش و پرورش باید بیشتر به ایجاد عادات مطلوب پرداخت تا به دانائی زیرا که در واقع همیشه دانائی توانائی نیست و اساس ترقّی و زوال اقوام نیز در علم و جهل فی نفسه نیست بلکه در تمرین و مشق و ایجاد عادات مطلوبست. پدیدۀ تمثل ۲۲۸ - «شِلِر » این اصطالح نمود شناسی را این طور توضیح میّدهد. ّ«تمث ل» آنست که مستقل و بی نیاز از استقراء و شماره و تکرّر مشاهدات، صور ذاتی طبقۀ معیّنی از موجودات را در ضمن ادراکات جز ئیّه و منفرده دریابند. مثال کالسیک برای روشن ساختن این حقیقت کشفی است که «بودا » در همان مرتبۀ اوّل که از قصر خود خارج شد کرد: بی چیزی را دید، ناخوشی را دید و مُرده ای را دید و این سه امر مسلّم را همچون امثله ای که ماهیّت ّجهان را آشکار کند تلقّی نمود. چنین است عمل «تمث ل» یا «ایده آسیون» و این عمل را عقل انسانی از همان حین شروع رشد و نمو مباشرت میکند. مثال قاشق چوبی ای را که در کنار اجاق گذاشته اند به همان نظر مینگرد و به همان کار می برد که روز گذشته قاشق نقره ای را برای نخستین بار دیده و به کار برده است. در همان ّنظر اوّل مشخّصات ذاتی و خواص آن را دریافته است و ازین جهت این موجود اخیر (یعنی قاشق چوبین) را نیز در ردیف «قاشق» به طور عام میآورد. با 228 idéation اختیار اصطالح «تمثّل» جهت ترجمۀ مفهوم «ایده آسیون» به اعتبار معنای eidos می الطونی اف باشد که در کتب حکمای ما به لفظ «مثال» ترجمه شده است. با وجود ارتباطی که مفهوم مثال و تصوّر با هم دارند باز تفاوتی بارز در میان است.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2