184 ارادۀ مسبوق به خرد ١ پس از تفهیم اوضاع نفسانی انسان از لحاظ کشش های طبیعی و از لحاظ موجود مرید باز باید در وجود وی تحقیق کنیم و مخصوصا در آثاری که از او به ظهور می ّرسد بنگریم و ببینیم که مظاهر حیاتی و تمدّنی وی چه خصوصیّات مهم دیگر دارد. چنانکه در جای دیگر (ص ١۲۵ّ-١١٩ ) ذکر شد مهم ترین خاصّۀ وی که از آثار عالی تمدّن نمایان است عقل نظری است که آن ّرا تحت عنوان «عمل تمث ل» خالصه نمودیم. درین مورد باید خصوصیّات ارادۀ مسبوق به خرد را (نسبت به ارادۀ مسبوق به کشش) روشن سازیم و این همه اصرار در بیان مختصّات انسانی همه برای آنست که مبادا در هدفگیری و در سیر آموزش و پرورش به اشتباهاتی که تا به حال دچار بوده اند گرفتار شویم و در آنچه مطلوبست سرگردان مانیم و ندانیم از کجا باید آغاز کرد و به کجا انجامید. سائق تحت نفوذ اراده است – در ضمن مقایسۀ سائق طبیعی و حرص که همان ارادۀ مسبوق به سائق باشد دیدیم که شخص مرید تصوّری نیز از آنچه هدف اراده است دارد منتها اینکه عوامل سائقی به شدّت در او موجود و نافذ است ولیکن با وجود این، ارادۀ احتراصی از لحاظ پیچیدگی و رتبه بر اساس کشش های طبیعی ساخته شده است و کشش طبیعی آنا تسلیم نظم و ترتیبی است که شخص مرید در نظر می ّگیرد چنانکه اشخاص ممس ک و طماع نیز در هر حال برای گِردآوردن مال از بسیاری لذّات نیز می گذرند و به هیچ روی به امیال خود اجازۀ بروز و جوالن بی قید و شرط نمی دهند. همچنین چه بسیار مردم که هدف خود را زندگی لذّت بخش قرار داده اند و کمال مطلوب آن ها همین خور و خواب زندگیست، با وجود این چه مشکالتی که بر خود هموار نمیکنند، حتّی مردمان بزه کار که توجّهشان به هدف های شهوی معطوفست چه ّبسا که موقتً ا هدف را فراموش می کنند و گاه نیز کامال از آن دور می شوند. در همۀ این موارد می توان سائق را تحت نفوذ اراده دید. ارادۀ آزمند تحت سلطۀ ارادۀ خردمند – چنین نسبتی نیز میان ارادۀ مسبوق به سائق و ارادۀ مسبوق به خرد موجود است به این ترتیب که ارادۀ احتراصی تحت نفوذ ارادۀ خردمند در می آید. معنای واقعی اراده عبارت از تبدیل نیروی خرد است به کار، یعنی
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2