185 عقل به صورت عمل جلوه می کند. اراده وسیلۀ اجرای عقل عملی است. «خواستن» یعنی از روی خرد، خود را به اجرای عملی یا به خود داری از عملی برانگیختن ٣١٩ . کارمند دولت، قاضی و امثال ایشان هیچ وقت بنا بر میل حتّی از روی نیک نفسی و ترحّم نیز تصمیم نمی گیرند. ارادۀ شخصی و اهواء و امیال خود را که به نحوی از انحاء با خودپرستی ارتباط دارد تحت نظم و ترتیب و تأمّل می آورند. همچنین معلمّی که به شاگردان خود نمره می دهد تمایالت شخصی خود را کنار میگذارد، به سوابق شاگرد رجوع می کند، در افعالی که ضمن سال از وی دیده است می اندیشد و به نتایج آزمایشهای آخر سال مطابقه و مقایسه می کند و مهم تر از همه با توجّه به رفتار اخالقی و علمی وی به امر نمره گذاری مبادرت میورزد. پیشه وران و بازرگانان با مطالعه و تأمّل و عزم، دستگاه خود را وسیع میکنند. هیچ کدام نمی توانند تنها به وسیلۀ کشش طبیعی به انجام این قبیل کارها موفق شوند. غالبا در ممالک خارجه قاضی از ورود در دعاوی حقوقی استنکاف می ورزد به این استناد که درین مورد «تحت نفوذ» قرار گرفته است و شاید با بی طرفی کامل نتواند حکم کند. آنچه در این موضع از نظریّات دانشمندان روانشناس که در باب اراده بحث کردهاند می توان اقتباس کرد اینکه وجود نیروی مخصوصی را به عنوان اراده که بتوان به وسیلۀ تمرین، تقوی ت و تربیت کرد منکر شده اند. اراده را عبارت از تصمیم موافق یا مخالف نسبت به چیزی یا امری دانسته و همچون فرماندهی گفته اند که در کارزار نقشه ّای را قبول یا رد کند. پس در پرورش اراده منظور این نیست که نیروی اسرار آمیزی را ترقّی دهند بلکه باید ابتداء رغبت (ص ١۶١ ) و سپس محر کاتی (ص ١۶٣ ) در متربّی به وجود آورد. ادراک ارزش و استشعار به محرّکات، مؤیّد اراده است. پس باید در آموزش و پرورش به محرّکات اوّلیّه نهایت اهمّیّت را داد و تحقیق کرد که چگونه در هر مورد محرّک به صورت عمل ارادی یعنی «عمل تصمیمی» بیرون می آید: اوّل اینکه انسان به هدف (با ارزش) معرفت پیدا می کند. در صورتی که در مراحل ابتدائی فقط مطلوب را از روی حس ادراک میکند، ثانی اینکه در همان حین مرتجال کوششی ٣۲۰ برای تحقّق یا وصول به آن ارزش در شخص پیدا می شود که عبارت 319 s. 487 allgemeinen Psychologie. Lehrbuch der Geyser, Joseph. (1908). «گایزر » استاد فلسفۀ نگارنده در دانشکدۀ مونیخ صاحب « کتاب درسی در روانشناسی عمومی» 320 effort
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2