186 از همان نیروی ارادی بنا بر عُرف عام باشد. این کوشش باز در ضمن به سهم خود مورث هیجانات سائقی دیگر است. در عمل ارادی: تمدّد احساس هست ٣۲١ این تمدد با عزم ٣۲۲ همراه است، انرژی نفسانی ٣۲٣ طغیان می کند، آستانۀ حال را می شکافد ٣۲4 ؛ الحظه می ّشود این چنانکه م خواص همه (جز عزم) در جریان سائق نیز هست. منتها اینکه شخص مرید هدفی «در نظر» دارد و می تواند در این مرحله در هدف خود تعمّق کند، بدین معنی که ارزش آن را می شناسد. ۲ نظریةالقیم ٣۲5 - میان ارادۀ آزمند و ارادۀ خردمند فرق بارز دیگری نیز هست. در فصل پیش دیدیم که اوّال هر خواستنی مسبوق به ادراک ارزشی است. ادراک ارزش در انسان رغبتی ایجاد می کند. همین رغبت اراده را تحریک و فعّال می سازد، سپس دیدیم که ترتّب ارزش، بر اشیاء و موضوعاتی است یعنی هدف اراده موضوعات باارزش است. این شروط در مورد هر دو نوع اراده صادقست. پس وجه تمایز میان این دو نوع در کجاست؟ یقین «نوع» ارزش هائی که محرّک اراده است امتیاز یکی بر دیگری را موجب میشود. ارادۀ آزمند خود به خود نه خوبست نه بد. پسندیدگی و ناپسندی آن معلول ارزشهای محرّک است. هر گاه کسی در پی تهیّۀ وسایل سعادت و ترضیۀ خاطر خود باشد کار ناپسندی نمی کند زیرا فقدان رضایت خاطر و بالتبع طمأنینه در بحبوحۀ مشکالت حیاتی و نیازمندی های روزانه ممکنست شخص را به عدول از وظایف انسانی وا دارد. عالوه بر اینکه سوق به سوی «وظیفه» از جلوه های ارادۀ خردمند است هر کس بالطبع متمایل به سعادت نیز هست و در همین میل امیال دیگر انسان مجتمع میگردد ٣۲6 . در فصول آیندۀ این کتاب به تفصیل خواهیم دید که ارزش ها از دو لحاظ مطمح نظرند. خاصّه مهم ارزش اعتبار و صلوح آنست، یعنی گذشته از «نظری» که فرد به آن 321 tension in sensing 322 resolution 323 psychic energy 324 die Schwelle der Gegenwart transzendierend = Transcending the threshold of the present 325 Theorie der Werte = théorie des valeurs 326 Leipzig. s. 28 Metaphysik der Sitten. (1797). Kant, Immanuel.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2