20 بدن انسان و وظایف طبیعی آن از لحاظ جلوه (فنومن) همه را متعلّق به یک وحدت می دانند که محیط بر این حدود و شروط می باشد. با وجود اینکه قرابت انسان را با فنومن های طبیعی دیگر به خوبی دیده اند باز در یک مورد او را از جهان ارگانیک و آلی دور تصوّر کرده اند و آن ه م در مورد تاریخ و تمدّن اوست… خوب است بیایند و در کلمات و تعبییرهایی از قبیل جوانی و پیری، موسم شکوفه و پاییز، یعنی تألیف و تحلیل قوا که هر کسی آن را دربارۀ موجودات زنده به کار میبرد بیش تر تحقیق کنند و آن ها را در باب اجتماع نیز به کار ببرند. اگر چنین کنند آن وقت تمدّن مصری، تمدّن هندی، تمدّن آشوری و بابلی یا تمدّن مغرب زمین هر کدام را عبارت از ترکیبی از جلوه ها و فنومن های موجود زنده تمام و کمالی خواهند دا نست و آن تمدّن ها را عبارت از جسم و تن و «نمود» یک روح مصری یا یک روح هندی یا یک روح بابلی یا یک روح مغرب زمینی خواهند دانست و کوشش خواهند کرد که در تاریخ این تمدّنها مشخّصات و آنچه برای هر یک از آن ها مشخّص typique و ضروری است را به دست آورند. من نمی دانم چرا باید اباء داشت از اینکه تمدّن ها هم موجودهای زنده ای هستند مگر شما برای اجتماع روحی قایل نیستید؟ مگر اجتماع زنده برخالف موجود مرده فعل و انفعاالت بارز و پیچیده ای ندارد؟ روزی با یکی از دوستان بر لب آب گذرانی بر لب جویی ایستاده بودیم. میدیدیم که چگونه خرده چوب ها و خاشاک با جریان می رفتن می رفتند، لیکن در این بین هم دیدیم که ماهی ای مانند تیر بر خالف جریان می آمد. زود او را متوجّه ساختم و گفتم ببین، تنها این موجود زنده است که می تواند بر خالف جریان برود و محکوم مکانیزم نیست. موجود مرده محکوم جریان است. زندهها همیشه با جریان نرفتند بلکه خود جریان درست کردند. اگر تمدّن ها را جاندار فرض کنیم آن وقت به وسیلۀ روش تمثیلی خواهید فهمید که تمدّن های بعد نیز چه سرنوشتی خواهند داشت... و باید دید که آیا این قوم که قوم ایرانی باشد تمدّن مستقل دیگری به جهان خواهد داد یا خیر؟ شاید همین کشور تمدّن دیگری به جهان داده است و در حال جنین است (تاریخ سخنرانی ١۲٣۴
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2