۷۰ خواب فرهاد در بیداری نمی دانست این قطعه متعلق بهکیست. حتی نوشتند که متعلق به آهنگسازی به نام «آر انتس انگیر» است، در صورتی که این عبارت همان نام قطعه به زبان ارمنی است، به معنای «بیرفیق» . قطعه دو نام دارد: «آخ نازالیس» به معنی «آه زیبای من!» و «بی رفیق». فرهاد عاشق حافظ بود و چه عجیب که شاعر این ترانه ی زیبای ارمنی «هوهانس شیراز» است. هوهانس عاشق شیراز و حافظ شیرازی بود و نام خانوادگی خودش را از «کاراپتیان» به «شیراز» تغییر داده بود. «بی رفیق» هم از عاشقانه های مشهور و سوزناک اوستکه آرتم مجینیان برای آن موسیقی ساخت. مجینیان آهنگساز و نوازنده ی برجستهی کمانچه ی ارمنی بود. این ترانهی مهجور را اولین بار هوهانس بادالیان خواند. عجباکه بادالیان هم زاده ی منطقه ی شورین در حوالی همدان است، خواننده و استاد برجسته ی ارمنی که با صدای زیبای تِنورش ترانه های کورمانجی (کردی) بسیاری خوانده است. بادالیان هم به فرهنگ و ادبیات ایران عالقه داشت. او در سال های جوانی در اولین گروه های کُر ایران، از جملهگروه مهم «کومیتاس» به رهبری هامبارتسومگریگوریان ، مشغول بهکار بود. گروه کُر کومیتاس ۱۳۰۷ در ایران شکل گرفت و ارمنی های بسیاری در این گروه مشغول فعالیت بودند. بهطور کلی، ارمنی ها در موسیقی ایرانی نقشکلیدی داشتند، از استاد یحیی، تار ساز برجسته، گرفته که هنوز سازهایش خوش صداترین تارهای موجودند، تا معلمان و مدرسان و آهنگساز ان برجسته ای که در قرن گذشته موسیقی ایران را متحول کردند. اولین همگروهی های فرهاد هم ارمنی بودند، کسانیکه با او درگروه چهار بچهجن در هتل خورشید اهواز در ۱۳۴۲ می نواختند. سال ها بعد از آن دوران جوانی و نواختن در اهواز، زمانی که فرهاد در آخرین سالهای زندگی اش تصمیم گرفت این قطعه ی زیبا را بازخوانی کند، آهنگساز و شاعر آن دیگر در قید حیات نبودند، ولی بادالیان به عنوان پروفسور موسیقی در کنسرواتوار کومیتاس ارمنستان مشغول تدریس بود. فرهاد ارمنی می دانست و زمان زیادی صرف این کرد تاکلمات را درست ادا کند.کار برای ارکستر تنظیم شده بود و فرهاد ناگزیر خودش آن را برای اجرا با پیانو تنظیم کرد. عاشقانه ی سیاه و تلخی بود.کسی که رفیقش (معشوقه اش) را از دست داده و تمام زوایای زندگی برای او سخت و جان فرسا شده است.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2