چرا علیه حجاب شوریدم صدیقه وسمقی ۱۴۰۴ بهار
های آسو کتاب چرا علیه حجاب شوریدم نویسنده: صدیقه وسمقی ناشر: بنیاد تسلیمی سانتا مونیکاکالیفرنیا ۱۴۰۴ : چاپ نخست 979-8-9904202-5-0 : شابک ی حقوق برای ناشر محفوظ است. همه
فهرست 9....................................................................... آغاز سخن 11................ فصل نخست / تا برداشتن روسری؛ راهیکه پیمودم 12.................................................................. صدای ما باش 13............................................................. نگاهی بهگذشته نیم 16....................................................! آمد پدرم حتما همراهم می 19........................................... هر تصمیمی بگیریکنارت هستم 20.................... ی حجاب ی مختصر تحول فکری من درباره تاریخچه 24.................................................................... چادر اجباری 36................................................... های عینی نقش مهم تجربه 40...................................... عدم تصریح قرآن بر پوشاندن موی سر 43....................................... ؟ چرا در برداشتن روسری تأخیر کردم 46................................................ خدا فرمانی صادر نکرده است
49......................................... فصل دوم / جنگ خونین با زنان 50................................................................ مرگ مهسا امینی 52........................................... آفریدن فاجعه به نام خدا بس است 53..................... مرگ مهسا امینی؛ مرگ حجاب در جمهوری اسلامی 54................................................ اولینگام در برداشتن روسری 60........................... ی حجاب نامه به رهبری و نقد دیدگاه او درباره 69.............................................................. مرگ آرمیتاگراوند 71................................................. سرانجام روسری را برداشتم 73................................................ حضور در مراسم ترحیم آرمیتا 74......................................... ی هاله خورد همان مشتیکه به سینه 76........................................................... ناپذیر من راه برگشت 78........................... توان لباس قانون پوشاند به حجاب اجباری نمی 79........................ اللّه طالقانی با جنبش مهسا ی آیت همراهی خانواده 84....................... ها بان ی حجاب برملا شدن دروغ وزیر کشور درباره 85....................................................... احضار به دادسرای اوین 89............................................. فصل سوم / در زندان استبداد 90......................................................................... بازداشت 100.................................................... بازپرسی در دادسرای اوین 102................................................................... ورود به زندان 105.............................................. مهوش و فریبا به استقبالم آمدند
110............................................................. نقض حق ملاقات 115................................................................... پیغام دادستان 118.................................................................. فکرهای شبانه 122.......................................................... ۱۴۰۳ شب عید سال 127............................................................. آغاز جلسات بحث 130.................................................. تحصن در حیاطکوچک بند 138.......................................................................... زندانیان 146...................................................... از زندان مددکار خواستم 149..................................... یک ابزار خطرناک برای فشار بر زندانی 153................................................................... جلسات شبانه 154..................................................................... سیزده به در 155.......................................................... پیام دکتر سعید مدنی 156............................................................. اعزام به بیمارستان 162.......................................... ! انباردار زندان از مرخصی بازگشت 163........................................................... فائزه به من لباس داد 168................................................................... دوباره تحصن 171............................................................ ی زندان غذا و جیره 173................................................................ ملاقات با وکیل 176........................................................... توهین بزرگ به زنان 178......................................................... لغو اعزام به بیمارستان
180......................................................... دعوت محمد به زندان 184.................................................................. جلسه در زندان 190.................................................... ی رفتار خودم تأملی درباره 194............................................................... تذکر مهوش خانم 194.......................................... ی پزشکی قانونی ملاقات با نماینده 197.............................................................. های پاسیار درددل 198...................................................... های من در زندان یکشنبه 201........................................................ جریان زندگی در زندان 209......................................................... روشن به قرنطینه رفت 211............................................................... مسابقات ورزشی 212........................................ ریحانه و سمیرا سر خود را تراشیدند 212......................................................... تمرین مراقبه در زندان 214........................................................................ زندانبانان 218................................................... زندگی، سراسر مبارزه است 220..................................................... ابلاغ رأی دادگاه به وکیلم 222....................................................... دینا قالیباف به اوین آمد 226.......................................... کاری رئیس بهداری زندان فراموش 228......................................................... پیشنهاد آزادی مشروط 229................................................. نامه به نهادهای حقوق بشری 230............................................ ملاقات با مسئولان قضایی زندان
233...................................... اعتراض به حکم اعدام توماج صالحی 234............................................. اعزام دوباره به بیمارستان فارابی 241.................................................... کفالت یک میلیارد تومانی 245..................................................... صدور رأی آزادی مشروط 248....................................................؟ چرا علیه حجاب شوریدم 257..................................................... ها فصل چهارم / پیوست 279........................................................................... تصاویر
9 آغاز سخن آغاز سخن نویسم تا همه بدانند که تحت حاکمیت جمهوری این کتاب را می اسلامی، زنان چگونه زیستند. نویسم تا آیندگان و فرزندانمان دستاوردهای آمیخته با رنج و خون ما را می عدالتی، همواره با آن مبارزهکنند. پاس بدارند و با شناخت دقیق تبعیض و بی ی عزیزم، دانیال، فقطگاهی برای دقایقیکوتاه وقتی در زندان بودم با نوه باشد» گوید «این تماس از زندان اوین می میان دو اخطار تلفن زندان که می فهمید که شرایط غیرعادی زدم تا نفهمد که در زندان هستم. او می حرف می گفتم: به سفر پرسید: مامانی! کجا هستی؟ می است و با ناراحتی از من می ام برای انجام یککار تحقیقی و نوشتن یککتاب و تدریس. رفته خواهم این کتاب را به آن عزیز تقدیم کنم. امیدوارم نسل او حال می ای امن عدالتی را از این خاک بزداید و از ایران، خانه ناپاکی و تبعیض و بی و آباد و آزاد بسازد. صدیقه وسمقی ۱۴۰۳ ماه دی
11 تا برداشتن روسری؛ راهیکه پیمودم فصل نخست تا برداشتن روسری؛ راهی که پیمودم ایستیم تا فرزندان ما و آیندگان گمان نکنند که نسل من و امثال من می ما نسل نادان و ناآگاهی بوده است. ما به دلیل یک اشتباه - شاید ها ناگزیر - تاریخی به روحانیت اعتماد کردیم و ندانستیم که خدعه گیری حکومتی سهیم شدیم که در پیش است و بدین ترتیب در شکل های فراوانی بار کنونی رسانده است و رنج کشور ما را به وضع فلاکت ی مواهب ویژه دخترانمان تحمیلکرده و تقریبا همه را بر فرزندان ما به دانیم که ی یک زندگی باکرامت را از آنان سلب کرده است. ما می اولیه برای تصحیح اشتباه خود باید بایستیم تا ایران را به سرزمینی تبدیل کنیم که فرزندانمان، زیستن در آنجا را به زیستن در هر جای دیگر ترجیح دهند.
صدای ما باش ام بسیار سنگین بود، پر از یاد و خاطره و پشتی وقتی از زندان آمدم، کوله های تلخ و شیرین. بعد از خداحافظی از همبندیان و قبل از خروج از تجربه بند، ریحانه با صدای بلند گفت: صدای ما باش. حرف او تکانم داد و هنوز مثل صدای یک ناقوس در گوشم تکرار شود. می ها توانم صدای زنان زندانی باشم که بدون گناه و جرم، سال چگونه می توانم صدای زنانی باشم که به دلیل کنند؟ چگونه می حبس را تحمل می توانم صدای برند و چگونه می ها در زندان به سر می اعتراض به استبداد سال زنانی باشمکه فقط به دلیل انتخاب پوشش خود و نداشتن روسری مستحق شوند؟ هر گونه توهین، آزار و محرومیت دانسته می های خود باید چهکنم. با برخی از دوستان دانستم با خاطرات و تجربه نمی مشورتکردم. یک پیشنهاد آن بودکه چند پادکست بسازم. هرچند پیشنهاد کننده نبود. خوبی بود، اما راضی
13 تا برداشتن روسری؛ راهیکه پیمودم گفت مرا بردار و بنویس، قانعم کرد و نهایتا صدای رسای قلم که می کتاب حاضر را با همکاری محمد نگاشتم. من دیکته کردم و او نوشت. های من دانم که تجربه ام، اما می دانم چقدر حق مطلب را ادا کرده نمی نیست. زنان زیادی های زنان در جمهوری اسلامی از ناگوارترین تجربه ی حقّی و یا کنش خود از نوجوان گرفته تا سالمند، به دلیل عقیده، مطالبه اند. سر و کار من همواره با های سخت و ناگواری را پشت سر گذاشته تجربه گاه وگو بوده است، با این حال هیچ خواندن، نوشتن، استدلال، بحث وگفت توان فهمید آنان که همواره با کنشگری سر و ام؛ پس می از تهدید دور نبوده ویژه اگر امکان اند، به اند، چقدر مورد تهدید و ستم قرار گرفته کار داشته اند. رساندن صدای خود به جامعه را نداشته های سوسیالیستی ی عزیز کهگرایش ام صدای ریحانه مطمئنمکه نتوانسته ام در حد توان خویش دارد و مدافع حقوقکارگران است، باشم، اماکوشیده شرایط زنان را تحت حاکمیت جمهوری اسلامی توضیح دهم. های فراوانی گمان در این رابطه باید از منظرهای گوناگون کتاب بی نوشت. اینکتاب نیز از منظر نویسنده نگاشته شده است. امیدوارمکه قدر و بها را حفظ کرده باشم. های گران منزلت یادها و خاطره نگاهی به گذشته نیم - دختر! آنجا جبهه است، جنگ است، اگر کشته شوی من چه کنم؟ چه جوابی بدهم؟ گویم، باید نویسم، شعر می ی جبهه و جنگ مطلب می - آقا! من درباره جبهه و جنگ را از نزدیک ببینم. کنی. پس تصمیم گرفتم شقی، آخر کار خودت را می دانم تو کله - می خودم همراهت بیایم.
14 چرا علیه حجاب شوریدم شق چه بود. کاش آن زمان پرسیده بودم. اما دانم منظور پدرم از کله نمی دانم که پدر و مادر بهتر از هر کس دیگری فرزند خود را این را خوب می شناسند. وقتی نوجوان بودم، آن قدر عاشق کتاب خواندن بودم که اکثر می خوردم، تا آنجا خوابیدم و کم غذا می اوقات سرم روی کتاب بود. کم می زدند، اما من سر از کتاب که هنگام غذا خوردن بارها و بارها مرا صدا می گذاشتند و من با عجلهکمی داشتم.گاهی غذایم را در سینیکنارم می برنمی خواندم. روزی مادرم مرا خوردم و باز کتاب می از غذا راکه سرد شده بود می خورد. یادم نیستکه دکتر از من نزد دکتر برد وگفت: دخترم خوب غذا نمی چه پرسید و من به او چه جوابی دادمکه در نهایتگفت: دختر شما مشکلی شق است! ندارد، فقط کمی غد و کله گیرد. من دختر ام می آورم، خنده ها را به یاد می امروز که این حرف دانستند، هرچند همیشه شوری پر شر و شوری نبودم. معمولا مرا آرام می سال دارم، ۶۲ کرد و هنوز هم که بیش از ناپذیر در درونم غوغا می وصف کشد. همان شور، درونم را به آتش می هایم آن قدر دوستم در مدرسه نیز همواره شاگرد ممتاز بودم و معلم ی ما کردند و برخی از آنها به خانه ی خود دعوت می داشتند که مرا به خانه شق چه معنایی داشت؟ شاید منظور آنان این بود که من آمدند، پس کله می شوم. مطیع نیستم، سرسختم و به آسانی مجاب نمی کند، ام یاری می ی کودکی و نوجوانی خود را تا جایی که حافظه دوره هایی بهتر بشناسم.کودک دبستانیکه کنم تا خودم را با یافتن نشانه مرور می تر از خود و دختران همسایه شروع به بازی بودم، وقتی با دو خواهر کوچک رسید، من ها به پایان می ها و عروسک بازی کردیم، تا کار چیدن اسباب می رفتم. شدم و به سراغکتاب می کردم و از بازی خارج می عروسکم را پرت می ها ی فصل در بالکن یک میز و صندلی و چراغ مطالعه داشتمکه در همه خواندم. شاید ترک بازی به این نشستم و کتاب می بجز زمستان در آنجا می
15 تا برداشتن روسری؛ راهیکه پیمودم دانم، دیگران باید قضاوت کنند. شکل خودخواهی بود. نمی ی ریاضی فیزیک بودم، ی دبیرستان با آنکه شاگرد ممتاز رشته در دوره ی ی تحصیل در دانشگاه، رشته قاطعانه تصمیم گرفته بودم که برای ادامه هایم از انتخاب من دچار الهیات را انتخاب کنم. برخی دوستان و معلم ی ریاضی فیزیک گفتند پس چرا در دبیرستان رشته شدند و می شگفتی می ی ریاضی ها در شاخه توانی در کنکور، بهترین رشته را انتخابکردی؟ تو می را انتخاب کنی. یک بورس تحصیلی به من پیشنهاد کردند ۵۷ به یاد دارم قبل از انقلاب کنیم تا دبیرستان را در آنجا و گفتند که تو را به انگلیس یا آمریکا اعزام می تمام کنی و به دانشگاه بروی. گفتم: بعد از آن چه؟ دو خانم و یک آقا که با گردی و وکیل و وزیر کردند گفتند: بعد از آن بهکشور برمی وگو می من گفت خواهم الهیات بخوانم. هیچ کس نتوانست مرا شوی. گفتم: نه، من می می های ی تحصیل بدهم، آخر من پرسش ی دیگری ادامه قانع کند که در حوزه کننده های سیراب ای به دنبال جواب ی دین داشتم مانند تشنه زیادی در حوزه رسیدم. دوست نداشتم یک لیوان آب از گشتم. باید خودم به چشمه می می های زیادی طول کشید تا نظرم این گونه تغییر دست دیگری بگیرم. سال یافت که در این راه نباید به دنبال سیراب شدن بود. تشنگی است که ما را ی الهیات به دلیل برد و سیراب شدن یعنی توقف. انتخاب رشته پیش می هایم مرا به ها و دغدغه عشق و علاقه من به دین و شریعت نبود، بلکه پرسش داد. های دانشگاهی دیگر به آنها جواب نمی داشتکه رشته این انتخاب وامی پرسیدمکه آیا تحصیل ام داشتند. از خود می باورهایم نقش مؤثری در زندگی های تو پاسخ دهد. پاسخم تواند به دغدغه های مهندسی می در بهترین رشته به این پرسش منفی بود. شانزده-هفده ساله بودم که با برادرم و همسرش، علی و مهوش، به شمال رفته بودیم. اسب سفیدی را دیدم و خواستم سوار آن شوم.گفتند: زین
16 چرا علیه حجاب شوریدم افتی. سوار شدم و افسارش را گرفتم و پاهایم را به شکم اسب ندارد و می دوید. کشیدم تندتر می زدم. اسب شروع به دویدنکرد. هر چه افسارش را می دویدند و فریاد علی و مهوش و چند تن دیگر نیز به دنبال من و اسب می زدند. ناگهان اسب به شالیزار پیچید و با پیچش تند اسب من به درون آب می و گل شالیزار پرت شدم. سر و پاگلی و لجنی برخاستم و شروع به خندیدن ها پیدا کردند و به من دادند. کردم. عینکم را از میان لجن شود. الان که آن ام یافت می های مشابه آنچه گفتم در زندگی تجربه کردی، اما گویم: بیشتر باید احتیاط می کنم، به خودم می ها را مرور می تجربه ی احتیاط نیست. شاید دست آخر من گویم: نوجوانی و جوانی دوره باز می شق. نیز به خودم بگویم کله به طور غیابی به پنج سال حبس 1359 وقتیکه در سوئد بودیم در سال تعزیری محکوم شدم. با این حال من و محمد تصمیم گرفتیم به ایران ی دوستان گفتند: نروید، و همه ی دوستان دلسوز در خارج می بازگردیم. همه گفتند: نیایید، اما ما آمدیم زیرا پنج سال تحمل حبس مهربان در داخل می ی عمر در غربت یا تبعید ساختکه به خانه بازنگردم و همه مرا مجاب نمی گفتند: برگرد. زندگی کنم. مطمئنم اگر پدر یا مادرم زنده بودند حتما می آمد! پدرم حتما همراهم می ام را در اعتراض به قتل خواهم روسری گفتم: آقا! می اگر به پدرم می دخترانمان و آزار و اذیت زنان ایرانی فقط به خاطر نداشتن روسری و یا گفت: دختر! خیابان جبهه است. آنجا شکل پوشش آنان بردارم، حتما می کنند، برند، حبس می کنند، می زنند، توهین می گیرند، می جنگ است، می گفتم: آقا! آخر من کشند. اگر کشته شوی، من چه کنم؟ و باز من می می نویسم ی الزامی نبودن روسری در شریعت اسلامی می هاست که درباره سال گویم و لازم استکه این جبهه را نیز از نزدیک ببینم و تجربهکنم، حتی و می
17 تا برداشتن روسری؛ راهیکه پیمودم شقی،کار خودت را گفت: تو کله دانمکه پدرم می اگر خطرناک باشد. باز می آیم. کنی، پس من نیز همراه تو می می رفتیم، در هلیکوپتریکه او با من بسیار خطر کرده بود. وقتی به جبهه می برد، کنارم روی صندوق مهمات نشست، در ما را به آبادان در محاصره می حالی که افسری به ما گفته بود که اگر فقط یک فشنگ به هلیکوپتر بخورد، شوید. پودر می ی دوم هتلیکه ده طبقه از آن فرو ریخته او درکنار من سه شب در طبقه نشست و از کرد، می بود و بر بام اتاق ما یک ضدهوایی شب و روز کار می گفت: در عجبمکه تو چگونه با این همه سر برد و می سر و صدا خوابش نمی خوابی! و صدای انفجار و ضدهوایی راحت می آخر من آن روزها هجده سالم بود. انگار معنای ترس و احتیاط و حتی کردم. اما پدرم بیش از شصت دانستم و به آنها اصلا فکر هم نمی مرگ را نمی سن امروز من. وقتی با یک هواپیمای کوچک نظامی به سال داشت، هم ی راه هواپیما دچار نقص فنی شد و مانند گشتیم، در میانه تهران بازمی های نظامیان ی مسافرانکه خانواده رفت. همه ای در باد بالا و پایین می پروانه های پشت صندلی عق بودند، شروع به داد و بیداد کردند. برخی در پاکت کردیم زدیم. فکر می زدند. من و پدرم آرام تکیه داده بودیم و حرفی نمی می آخر کار است. در آن حال او پاکت سیگارش را درآورد و به طرفم گرفت کشی؟ گفتم: بله، و سیگاری برداشتم. برایم فندک و گفت: بابا، سیگار می کنم او هم سیگارش را تا آخر زد. چند پک زدم و خاموش کردم. فکر می کشید، اما کشیدیم. البته او خیلی می نکشید. هر روز یک سیگار با هم می خواستم سیگاری شوم و از باب دوستی و همراهی یک سیگار با من نمی کرد که کشیدم. مادرم از این کار ناراضی بود و به پدرم پرخاش می پدرم می ای باورنکردنی با فرود اضطراری در مبادا مرا سیگاری کند. هواپیما به گونه گاه به من نگفتکه به خاطر تو اصفهان نشست و ما زنده ماندیم. پدرم هیچ
18 چرا علیه حجاب شوریدم این همه خطر کردم و تا آخر همین طور دوست و همراه بودیم. حتی وقتی دانم که اگر زنده او پس از مرگ مادرم زن گرفت، من عقدشان کردم. می بود الان نیز همچنان دوست و همراهم بود. مادرم از نظر فکری بر او تأثیر گاه پسران و دختران خود را با تبعیض بزرگ نکرد. بسیاری داشت. او هیچ گاه دخترانشان را تحقیر نکردند، زیرا خودشان حقیر نبودند. برای آنان هیچ ترین دختران و پسران حقوق برابر قائل بودند. به یاد دارم سعیده (کوچک فرزند خانواده، یعنی ششمین دختر و هشتمین فرزند) که به دنیا آمد، وقتی پدرم از نزد مادرم در بیمارستان به خانه برگشت، خواهرم اشرف از او پرسید: دختر است یا پسر؟ پدرم گفت: یک دسته گل است مثل تو. کرد؛ به عبارتی پدر و مادرم مذهبی سنتی بودند، اما عقلشان کار می دستورات دینی را اگر خلاف عقل و مغایر با روند معمول و آرام زندگی کردند. پدرم دوست داشت دخترانش باحجاب یافتند، بر آن اصرار نمی می باشند، اما نه به بهای اذیت و ناراحتکردن دخترانش. مادرم به پدرم تأکید کرد که نباید در این گونه امور دخالت کند، زیرا دختران خودشان حق می آمد. مادر انتخاب دارند. دین در زندگی ما یک عامل مزاحم به حساب نمی رفتند. پدرمگاهی نماز و پدرم معمولا برای نماز مغرب و عشا به مسجد می خواند. با این حال آنان هرگز ما را به نماز خواندن ظهرش را نیز در مسجد می که به کردند. تشویق، چرا؛ اما اجبار، هرگز! هنگامی و روزهگرفتن مجبور نمی مناسبتی مانند تولد یا عروسی مراسم رقص و پایکوبی برپا بود، پدرم خندان ایستاد تا در فرصتی مناسب با دعوت یا بدون دعوت بیاید وسط و منتظر می ۱۳۲۰ ی یک دورکردی برقصد. او خدمت سربازی خود را در سال پرحادثه درکردستانگذرانده بود و از همین رو به زبان و رقصکردی علاقه داشت. کرد و سپس تر می ها گرم او به این ترتیب فضا را برای شادی جوانان و بچه های سالم از نظر آن ها و شادی گفت: برقصید و خوش باشید. خوشی می دل به هیچ وجه ناهنجار و ناپسند نبود. فکر دار، عادی و پاک دو انسان دین
19 تا برداشتن روسری؛ راهیکه پیمودم گاه کنم همین روش تربیتی بودکه به من آموخت مستقل فکر کنم و هیچ می زیر بار تحمیل و زور نروم و تحقیر را نپذیرم. آنان این احساس را در من توانم انجام دهم. پروردند که هر کار درستی را اگر بخواهم، می هر تصمیمی بگیری کنارت هستم الان هم دوست و همراهی همان قدر دلسوز، مهربان، وفادار و فداکار ی رغم همه در کنار خود دارم. او همسرم محمد است. در سوئد وقتی که به تهدیدها، او به منگفت: هر تصمیمی بگیری بمانی یا برگردیکنارت هستم، هاکنارم ایستاده است و ها در فراز و نشیب واقعا کنارم بود. او در تمام سال شرح بخشی از این ایستادگی در کتاب حاضر خواهد آمد. خواهمکتاب حاضر را بنویسم،گفت: چه اسمی وقتی به او گفتم که می ای؟ برایش انتخاب کرده گفتم: چند اسم در ذهن دارم مثل «وقتی حجاب ابزار استبداد دینی کنم. اسم دیگر شود»، اما این اسم طولانی است و آن را انتخاب نمی می زند. «حجاب اجباری، ابزار استبداد دینی» است،که آن هم چنگی به دلم نمی اسم دیگری که به آن تمایل دارم این است: «چرا علیه حجاب شوریدم؟». کنم همین اسم را انتخاب کنم. فکر می محمد گفت: باید اسمی انتخاب کنی که مناسب وجهه و شخصیت تو باشد. کنیکه این اسم مناسب نیست؟ گفتم: فکر می ی معناداریکرد وگفت: چرا! خنده دانی که پژوهشگری فقط یک وجه من است، اما وجه و من گفتم: می آید. دیگرم همان است که در این کتاب می دانم. او گفت: خوب می
20 چرا علیه حجاب شوریدم ی حجاب ی مختصر تحول فکری من درباره تاریخچه ی حجاب در ادبیات دانم یادآور شوم که واژه تذکر: در اینجا لازم می قرآنی به معنایی که امروز مصطلح شده به کار نرفته است. این واژه در قرآن به معنای پرده به کار رفته و نه پوشش. در ادبیات فقهی نیز برای پوشش از شود، اما از آنجا که حجاب امروزه به الگوی خاصی ی ستر استفاده می واژه ی حجاب رواج یافته، از پوشش برای زنان اطلاق شده و این معنا برای واژه ی پوشش و ی حجاب استفاده کنم، زیرا واژه من نیز ترجیح دادم از واژه ی دیگریگویای این معنای اصطلاحی و شایع از حجاب نیست. هیچ واژه ی شود «حجاب»، مقصود پوششی استکه سر و همه امروزه، وقتیگفته می های بدن زن چندان ای که برجستگی گیرد، آن هم به گونه می بدن را در بر ی «پوشش» به تنهایی حاکی از چنین نمایان نشود. این در حالی استکه واژه علاوه حجاب در قرآن و روایات نیز به معنای مصطلح معنایی نیست. به حال، امروزه مسلمانان و غیرمسلمانان امروزی آن به کار نرفته است. با این کنند. ی «حجاب» را به معنای پوشش سر و بدن زن مسلمان درک می واژه *** سالگی) رفته رفته با آنچهکه آداب و شعائر ۸ تا ۷( از همان اوانکودکی شدم. پدرم فردی مذهبی بود، همیشه به شود، آشنا می دینی خوانده می کرد. المسائل شرعی مراجعه می رفت و همواره به کتاب توضیح مسجد می گفت: «بخوان ببینم چقدر خواندن داد و می حتیگاهی آن را به دست من می بلدی.» گیر نبود و هیچ گاه ما را وادار به رعایت آداب مذهبی او اما سخت ویژه هایش، به طبع بود و بچه کرد. فردی سرزنده و تا حدی شوخ نمی دخترانش را بسیار دوست داشت. من از هشت سالگی نماز خواندن را شروعکردم، بدون آنکهکسی وادارم
21 تا برداشتن روسری؛ راهیکه پیمودم کرده باشد. به یاد دارم که در ده سالگی یک ماه نماز خواندن را متوقف کردم نماز باید حس جدیدی را در من برانگیزد و مرا با کردم، زیرا فکر می خداییکه در کودکی تصوری از او داشتم، مرتبط سازد؛ حال آنکه دو سال نماز خوانده بودم و چنین اتفاقی نیفتاده بود. کردم. جزئیات آن افکار در خاطرم نیست، به تأثیر نماز در خودم فکر می اما پس از یک ماه تأمل، با احساسگناه دوباره شروع به نماز خواندنکردم. گری وکنجکاوی همواره با من بود و آنچه به خاطر دارم این استکه پرسش هیچ چیزی را بدون چون و چرا و سردرآوردن از چرایی و آثار و پیامدهای ی باورهای دینی ها و تردیدهای من درباره پذیرفتم. شاید منشأ پرسش آن نمی به دورانکودکی بازگردد. ی دین هایم درباره خواندم. در نوجوانی پرسش کردم وکتاب می سؤال می ها مرا داد و نه کتاب ای می کننده بیشتر شد، اما نه کسی به آنها جواب قانع هایم شدم و پرسش تر می خواندم تشنه ساختند. هر چه بیشتر می سیراب می شدند. بیشتر می شنیدم که دختران باید حجاب داشته باشند، اما چرا؟ من دوست می ای نیز داشتم. با دختران و پسران سواری کنم و دوچرخه داشتم دوچرخه های کردیم و خوشبختانه مادر و پدرم مذهبی بازی می همسایه در کوچه توپ گیری نبودند و مانع از بالندگی فکرم در فضای آزاد نشدند. به یاد سخت هایم سالگی) دو تن از همکلاسی ۱۳ تا ۱۱( ی راهنمایی دارم در دوره آمدند. من با حجاب سفت و سختی داشتند و با مقنعه و چادر به مدرسه می کنند؟ آنان پرسیدم که چرا مقنعه و چادر سر می کردم و می آنها صحبت می گفتند که پدرشان مذهبی است و مجبور به پیروی از او هستند. می ام که ضمنا به خاطر دارم در دوران دبستان نیز یکی از دوستان صمیمی کرد، باهم همکلاس و تقریبا همسایه بودیم، با اجبار پدرش چادر سر می آمد، اما خودش چادر را دوست نداشت. از همین رو وقتی از خانه بیرون می
22 چرا علیه حجاب شوریدم گذاشت و در بازگشت نیز پشت در خانه چادرش را چادر را در کیفش می کرد. من با چنین اجبارهایی روبرو نبودم. سر می ساله بودمکه با اتوبوس به تنهایی به میدان شهناز که قبلا معروف سیزده فروشی اشرفی به میدان فوزیه بود (میدان امام حسینکنونی) رفتم و از کتاب البلاغه با ترجمه خریدم. تعطیلات تابستانی یک قرآن با ترجمه و یک نهج شروع شده بود. در تمام طول تابستان سرم در این دو کتاب بود، به طوریکه در آخر تابستان، یک دور هر دو را به طور دقیق با ترجمه خوانده و تمامکرده خواند، ای که اگر کسی یک عبارت عربی از قرآن را برایم می بودم به گونه توانستم آن را به فارسی ترجمه کنم. روی آیات مربوط به حجاب خیلی می کردم. تأملکردم. آن زمان به تفسیر مفسران از برخیکلمات اعتماد می داد موسیقی را از کودکی بسیار دوست داشتم. به روح و فکرم لطافت می سالگی سرودن شعر را آغاز کردم، به موسیقی بیشتر که در سیزده و از هنگامی گفتند که موسیقی در اسلام حرام است. چرا باید چیزی مند شدم. می علاقه با این همه لطافت حرام باشد؟ در آیات قرآن با ولع خاصی دنبال عباراتی گشتم که حاکی از حرام بودن موسیقی باشد. خوشبختانه چنین چیزی می گفتند روایاتی حکایت از حرمت موسیقی دارد. این سخنان مرا نیافتم. می کرد که هنوز آن را به خاطر دارم. دچار کشمکشی می کردم و یک باره چیزی نشستم و با دقت موسیقی گوش می گاهی می خاستم و از زد که «حرام است، گوش نکن.» آنگاه برمی به من نهیب می شد که کردم. حرام دانستن آن باعث نمی گوش کردن به موسیقی حذر می گاه به طورکامل شنیدن موسیقی را ترک نکردم، دوستش نداشته باشم. هیچ خواهم کردم. نمی توانم بگویمکهگاهی با احساسگناه به آنگوش می اما می به حواشی بپردازم و از موضوع اصلی که حجاب است فاصله بگیرم. کردم دوم دبیرستانکه بودم هنگام رفتن به مدرسهگاهی روسری سر می پوشاند، اما در مدرسه هر چند که اکثر ی موهایم را نمی طوری که همه
23 تا برداشتن روسری؛ راهیکه پیمودم گذاشتم. روزی ناظم مدرسه های ما مرد بودند، آن را در کیفم می معلم علاوه مرا از مرا صدا زد و کوشید قانعم کند که روسری بر سر نکنم. به ی شعر گفتن نیز نهی، و تشویقم کرد که به عنوان یک شاگرد ممتاز رشته دانستم به چه دلیل مرا از شعر ریاضی-فیزیک بیشتر به درسم بچسبم. نمی داشت، زیرا شعر گفتن مانع درس خواندنم نبود. من هنوز گفتن برحذر می هایم مشق بویی از مسائل سیاسی و اجتماعی نبرده بودم، اما اشعار، یا سیاه کردم. دانم به چه چیزی اعتراض می کمی رنگ و بوی اعتراضی داشت. نمی انذار ناظم دبیرستان پس از آن اتفاق افتاد که مدیر مدرسه از من خواسته بود ی خواهد دفترهایم را به اداره دو دفتر شعرم را به او بدهم. او گفت که می ی بعد آنها را به من پس خواهد داد و آموزش و پرورش بفرستد و دو هفته همین طور هم شد. همان طور که قبلا گفتم به من پیشنهاد شد که از یک بورس تحصیلی ی تحصیل به انگلیس یا آمریکا بروم. من مصمم استفاده کنم و برای ادامه هایم از تصمیم من ی همکلاسی بودم الهیات بخوانم. این در حالی بودکه همه ی ی خود در شاخه ی مورد علاقه ی رشته کردند و با یکدیگر درباره تعجب می های دبیرستان گفتند. بچه ی تحصیل در دانشگاه سخن می ریاضی برای ادامه های فنی یافتند. رشته خوارزمی اکثرا از سد کنکورگذشته، به دانشگاه راه می اندیشیدم ای برایم نداشت. با خود می و مهندسی و معماری و مانند آن، جاذبه خواستم شود؟ من می ها چه چیزی برایم حل می که با تحصیل در این رشته خواستم به واکاوی باورهایی بپردازم که ام را سر و سامان بدهم. می اندیشه ای در رفتارها و زندگی ما تأثیر دارند. هدفم از رفتن به دانشگاه ایجاد زمینه ورزی بود. انتهای اندیشه برای اشتغال نبود. هدفم قدم گذاشتن در مسیر بی خواست در آن قدم بگذارم. دانستم این چه مسیری است، اما دلم می نمی
24 چرا علیه حجاب شوریدم چادر اجباری ی سر کردن و سر نکردن روسری با خودم در کشمکش بودم هنوز درباره کردم و حسگذاشتن آغاز شد.گاهی روسری سر می ۵۷ های سال که ناآرامی کردم وگاه از اینکار خوشم ای بر سر و بستن آن زیر گلو را تجربه می پارچه نهادم. کرد و در نتیجه روسری راکنار می معنا می آمد و در نظرم بی نمی ها افتاد. در این سال اللّه خمینی را بر سر زبان نام آیت ۵۷ سال شد که های زیادی در حمایت از این روحانی انقلابی برگزار می پیمایی راه اللّه خمینی در میان هوادارانش کردم. آیت من نیز در برخی از آنها شرکت می شد. او به عنوان یک مرجع تقلید سیاسی و مخالف رژیم شاه شناخته می کردکه بسیاری از مردم، های خود را چنان مترقی اعلام می در پاریس برنامه ساخت. های سیاسی را جذب خویش می ویژه افراد مذهبی سنتی و گروه به او از رفاه مردم، استقلال کشور، آزادی مطبوعات و احزاب، آزادی حجاب گفت. برای زنان، برچیدن استبداد و استقرار نظام جمهوری سخن می به یاد دارم بسیاری از زنان به احترام او داوطلبانه روسری بر سر کردند. کردم و پوشش معمولم در آن روزها من نیز بیشتر از گذشته روسری سرم می پوشاند یک تونیک یا بلوز بلند بود با یک روسریکه قسمتی از موهایم را می شد. من های جدیدی از پوشش سر دیده می کم شکل ی آن را. کم و نه همه گفتم و نسبت به امور سیاسی-اجتماعی نیز کنجکاو بودم. از همین شعر می گشتم. فهمیدمکه در محل انجمن رو دنبال یافتن محافل ادبی و سیاسی می ی ایران، کانونی به نام «کانون فرهنگی نهضت اسلامی» حکمت و فلسفه ی شعرخوانی نیز دایر بودکه منگاهی در تشکیل شده است. در آنجا برنامه کردم. آن شرکت می کرد آشنا شدم. او روسری جدیدی در آنجا با شیوا که کار عکاسی می ای بود که سر را از انتهای داشت که من تا آن روز ندیده بودم و آن پارچه پوشاند و دو سوی آن دو بند داشت که از پشت سر به یکدیگر پیشانی می
25 تا برداشتن روسری؛ راهیکه پیمودم افتاد. خورد و دو طرف آزاد روسری از روی دو شانه به روی سینه می گره می به نظرم جالب آمد. من نیز یک روسری شبیه آن تهیه کردم. به یاد ندارم چه کسی آن را برایم دوخت. رنگ آن مشکی بود و به من که صورت سفیدی گفتند دیدند، می ها وقتی مرا با آن روسری می آمد. خیلی داشتم خیلی می خواهر مقدس! کم کم مقنعه متداول شد که در آن قسمت جلوی روسری دوخته شده دار سنتی بودند. بود. هنوز اجباری در کار نبود. بسیاری از مردم ایران، دین گذاشتند. آقای خمینی در پاریس، از همین رو به دستورات شرع احترام می اسلامی نرم و آرام و مهربان و طرفدار آزادی را معرفی کرده بود، لذا زنانی که تمایلات دینی داشتند بدون هیچ اجباری روسری و حتی چادر بر سر های دینی نداشتند، بدون روسری در همه جا، حتی کردند و آنان که گرایش ها علیه رژیم پهلوی و در حمایت از شعارهای رهبر انقلاب پیمایی در راه یافتند. حضور می های خود راکه متناسب با سن و سالم، خام و ناپخته من اشعار و نوشته فرستادم اما با وجود این آنها در آن روزنامه ی اطلاعات می بود برای روزنامه شدند. به من پیشنهاد شد که پس از اتمام دبیرستان در آن روزنامه منتشر می ای بود. کننده مشغولکار شوم. پیشنهاد خوشحال ی اطلاعات بلافاصله پس از اخذ دیپلم، در روزنامه ۱۳۵۹ خرداد سال ها را بسته بود و من مشغول کار شدم، چرا که انقلاب فرهنگی، دانشگاه ی ی روزنامه جای دانشگاه روانه ی الهیات، به ی تحصیل در رشته تشنه اطلاعات شدم. کس برای شکل رفتم. هیچ با روسری و تونیک بلند و شلوار سر کار می داد، اما تا آنجا که به یاد دارم هیچ زنی را در و حد پوشش به زنان تذکر نمی ی اطلاعات در خیابان خیام در آن روزها بدون ی روزنامه گانه طبقات هشت روسری ندیدم. در آن ایام همکاران زن و مرد در یک رستوران با هم غذا
26 چرا علیه حجاب شوریدم خوردند. من از داشتن روسری که خودم داوطلبانه آن را سر کرده بودم، می کردم. احساس ناراحتی نمی انداز ی خود را پس از همان ابتدا تصمیم گرفتم بخشی از حقوق ماهانه ی خدا را زیارت کنم تا بتوانم به حج بروم. بسیار اشتیاق داشتم که خانه داد که خیلی مذهبی هستم، اما کنم. بیست سالم بود. ظاهرم نشان نمی ها تا دیرهنگام کتاب همواره غرق در افکار و مطالعات دینی بودم. شب کردم تا نیم ساعت به اذان صبح مانده خواندم، سپس ساعت کوک می می شدم، نماز خوابیدم. با زنگ ساعت بیدار می بیدار شوم. ساعات کمی می کردم و از خواندم و در خلوت و سکوت شب فکر و راز و نیاز می شب می بردم. این کار لذت فراوانی می های زیادی پرداختم. بخش پس از نماز صبح نیز به حفظکردن قرآن می ها ام. سال از قرآن را حفظ بودم که اکنون بسیاری از آنها را فراموش کرده گرفتمکه بعدا به سه هزار ام چنین بود. اوایل دو هزار تومان حقوق می برنامه به ۱۳۶۱ کردم. سال انداز می از آن را پس تومان افزایش یافت. هر ماه نیمی حج رفتم. خواستم وقتم تلف شود. هاکی باز خواهند شد. نمی معلوم نبود دانشگاه گشتم. به قم ی الهیات و علوم دینی می دنبال جایی برای تحصیل در حوزه رفتم و از نزدیک محل تحصیل زنان را در حوزه دیدم و آداب آن را از زبان زنیکه در آنجا مسئولیتی داشت شنیدم. به خاطر دارمکه او مقررات سخت ای را برشمرد که برایم ناخوشایند بود. و محدودکننده های خود اشارهکردکه اساتید مرد برای خواهران از پشت پرده او درگفته دهند. سخنان او که جزئیاتش را چندان به یاد ندارم، چنان قلبم را درس می آورم. احساسکردمکه آنجا مدرسه و فشردکه آن فشردگی را هنوز به یاد می درنگ بازگشتم و به دنبال جایی آموزشگاه نیست، بلکه یک زندان است. بی دیگر گشتم. آیا ممکن بود جای بهتری یافت؟
aasoo.orgRkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2