One Hundred and Sixty Years

٢٠ ﺍﺳﺘﺎ ﺩ ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﺴﻴﻦ ﺯﺭّﻳﻦ ﮐﻮﺏ ﺍﺩﻳﺐ، ﻣﻮﺭﺥ ﻭ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮤ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺩﻩ ﻫﺎ ﺍﺛﺮ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﻰ ﻭ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧ ﻮﺩ ” ﺗ ﺎﺭﻳﺦ ﺩﺭ ﺗﺮﺍﺯ ﻭ “ ﺑﺎ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺏ ” ﺗ ﺎﺭﻳﺦ ﺷﻬﺪﺍﻯ ﻳﺰ ﺩ “ ، ﮐﻪ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮑﺼﺪ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﻳﺰﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻳﻪ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻰ ، ﻣﻰ ﺩﺍﺭﺩ ﻧﻮﻳﺴﺪ : ﻓﺮﻗﻪ ﻫﺎﻯ ﻣ ﺬﻫﺒﻰ ﮐﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ، ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻳﮏ ﻧﻮﻉ ﻣﻈﻠﻮﻣﻴّ ﺖ ﺍﻳﺰﺩﻯ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﺨﺸﻨﺪ ﻭ ﻳﮏ ﻧﻮﻉ ﺳﺒﻌﻴّ ﺖ ﺍﻫﺮﻳﻤﻨﻰ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ . ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺷﻬﻴﺪﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ، ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺳﺮﻳﺎﻧﻰ ﮐﻪ، ﺣﺘّﻰ ﮐﺮﻳﺴﺘﻴﻦ ﺳﻦ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻤﺪّ ﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠّ ﻰ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﻰ ﺷﻤﺎﺭﺩ، ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺯ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ ﺑﺎ ﭼﻨﺎﻥ ﻟﺤﻦ ﻧﻔﺮﺕ ﺁﻣﻴﺰﻯ ﺳﺨﻦ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪﻩ ﺍﻯ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭼﻪ ﻭﻯ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻫﺎﻯ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺫﮐﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﻣﺨﻠﻮﻕ ﺗﻌﺼّﺐ ﻳﺎ ﺗﻮﻫّﻢ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺷﻤﺮﺩ . ﺁﻳﺎ ﺁﻥ ﭼﻪ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ » ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺷﻬﺪﺍﻯ ﻳﺰ ﺩ « ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻭ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻴﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮔﺎﻩ ﺍﺯ ﻭﺣﺸﺖ ﻣﻮﻯ ﺑﺮ ﺍﻧﺪﺍﻡ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍﺳﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺪّﻯ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻮﻫّﻢ ﻭ ﺗﻌﺼّﺐ ﺁﻥ ﻫﺎ ﻧﺎﺷﻰ ﻧﻴﺴﺖ ؟ ١ ) ﺯﺭّﻳﻦ ﮐﻮﺏ ۱۳۶۲ : ۱۴۸ ( ﻣﺎ ﻧﻤﻰ ﮔﻮﻳﻴﻢ ﺯﺭّﻳﻦ ﮐﻮﺏ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺷﻬﻴﺪﺍﻥ ٢ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﻣﻰ ﻧﮕﺮﺩ ﺗﺎ ﺑﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺷﻬﺪﺍﻯ ﻳﺰﺩ ﻭ ﺷﺮﺡ ﻗﺴﺎﻭﺕ ﻫﺎﻯ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺳﺘﻴﺰﺍﻥ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﮥ » ﺗﻮﻫّﻢ ﻭ ﺗﻌﺼّﺐ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﮥ ﺳﺎﻳ « ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺑﻴﺎﻧﺪﺍﺯﺩ . ﺑﻠﮑﻪ ﺟﺎ ﺩﺍﺭﺩ ﺁﺭﺯﻭ ﮐﻨﻴﻢ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻣﻮﺭّﺥ ﻣﺎ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﻀﺎﻭﺕ، ﺯﺣﻤﺘﻰ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﻰ ﺩﺍﺩ، ﺳﻔﺮﻯ ﺑﻪ ﻳﺰﺩ ﻣﻰ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺑﺎﺯﻣﺎﻧﺪﮔﺎﻥ ﺁﻥ ﻓﺠﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻰ ﻧﺸﺴﺖ . ﻳﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻧﺎﻣﻰ ﺍﺯ ﮐﺘﻴﺒﮥ ﮐﺮﺗﻴﺮ ﻣﺆﺑﺪ ﺑﺰﺭﮒ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺧﻮﺏ ﺁﺷﻨﺎ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻰ ﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﻭﻯ ﺩ ﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ، ﺩﻳﮕﺮﺩﻳﻨﺎﻥ، ﺩﻳﻮﭘﺮﺳﺘﺎﻥ ... ﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ، ﺑﻪ ﺁﻥ ﺑﺎﻟﻴﺪﻩ ﻭ ﺟﺎﻯ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻴﭻ ﮐﺲ ﺍﺯ ﻗﺴﺎﻭﺕ ﻫﺎ ﻭ ﺑﻴﺮﺣﻤﻰ ﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﻧﻮﻳﺎﻥ ﻭ ﻣﺰﺩﮐﻴﺎﻥ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﻣﺮﺗﮑﺐ 1 ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﺟﻤﺎﻝ ﺯﺍﺩﻩ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮤ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻧﻴﺰ ﺷﺮﺣﻰ ﺍﺯ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﻳﺰﺩ ﻭ ﺁﺷﻨﺎﺋﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻰ ﻧﻮﻳﺴﺪ ) ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ .( 2 ﮐﺘﺎﺏ » ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺷﻬﻴﺪﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍ ﻥ « ﻣﺎﺟﺮﺍﻯ ﺧﻮﻧﺒﺎﺭ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺗﻮﻃﺌﮥ ﻣﻮﺑﺪﺍﻥ ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺍﺗّﻬﺎﻡ ﺟﺎﺳﻮﺳﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﻭﻡ .