One Hundred and Sixty Years

٣١ : ﺩﺍﻧﺪ ﻣﻰ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺎﺑﻰ ﭼﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻭﺳﻌﺖ ﻭ ﻋﻤﻖ ﻭ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺩﺭ ﻭﻧﻤﺎﻳﻪ ﺍﻯ ﻧﻮﻳﻦ، ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺰﻭﺩﻯ ﺑﺎ ﮐﺸﺎﮐﺶ ﻫﺎﻯ ﻣﻴﺎﻥ ﻓﺮﻗﻪ ﺍﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻳﺎﻓﺖ، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻧﺴﺦ ﺍﺳﻼﻡ، [ ﻭ ﺑﺎ ] ﺗﮑﻴﻪ ﺑﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﻣﺪﻧﻴّ ﺖ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ [ ﺑﺎ] ﻃﺮﺡ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﻮﻳﻦ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺧﻮﺍﻫﺎﻧﻪ، ﻣﻰ ﺭﻓﺖ ﻧﻘﻄﮥ ﻋﻄﻔﻰ ﺩﺭ ﺳﻴﺮ ﺍﺿﻤﺤﻼﻟﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ . ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻗﻮﺍﻯ ﻣﺘّ ﺤﺪ ﻫﻤﮥ ﺟﻨﺎﺡ ﻫﺎﻯ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﺬﻫﺒﻰ، ﺩﺳﺖ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﻓﺰﺍﻳﻨﺪﮤ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺑﻪ ﺻﺪﺭﺍﺕ ﺍﻣﻴﺮ ﮐﺒﻴﺮ ﺭﺍﻩ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﺶ ﺭﺍ ﺳﺪ ﮐﺮﺩﻧﺪ، ﻟﻴﮑﻦ ﭼﻨﺎﻥ ﮊﺭﻑ ﻭ ﻓﺮﺍﮔﻴﺮ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﻭ ﭘﻴﮕﺮﺩﻯ ﺑﻰ ﻧﻈﻴﺮ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ، ﻣﻤﮑﻦ ﻧﮕﺸﺖ ﺁﻧﺮﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺭﻧﺪ . ) ﻣﺸﻬﻮﺭﻯ ۱۳۷۹ : ۲۶۵ ( ﻫﻤﺎ ﻧﺎﻃﻖ ﺳﺒﺐ ﮔﺮﻭﻳﺪﻥ ﺗﻮ ﺩﻩ ﻫﺎﻯ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺎﺑﻰ ﺩﺭ ﺗﻮﺍﻓﻖ ﺁﻥ ﺟ ﻨﺒﺶ ﺑﺎ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻫﺎﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﻰ : ﺑﻴﻨﺪ ﺍﮔﺮ ﺑﺮﺧﻰ ﺩﻭﻟﺘﻤﺮﺩﺍﻥ ﻳﺎ ﻓﻘﻬﺎﻯ ﺻﻮﻓﻰ ﻭ ﺷﻴﺨﻰ ﻭ ﺣﺘّ ﻰ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺍﺯ ﺁﺯﺍﺩﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻟﺶ ﺭﻓﺘﻨﺪ، ﻣﻰ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺍﻧﮕﻴﺰﮤ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻣﻰ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ . ﻳﺎ ﺍﮔﺮ ﺗﻮﺩﻩ ﻫﺎﻯ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺑﻰ ﺁﻧﮑﻪ ﺳﻄﺮﻯ ﺍﺯ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺏ] ﻫﺎﻯ ﺍﻭ [ ﺭﺍ ﺧﻮﺍ ﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﺍﺯ ﻫﻤﮥ ﻭﻻﻳﺎﺕ ﺳﺮ ﺑﺮ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ، ﻣﻰ ﺑﺎﻳﺴﺖ، ﺳﺨﻨﻰ - ﻧﻪ ﺩﺭ ﻣﻌﺠﺰﮤ ﺧﻀﺮ ﻭ ﺭﻳﺶ ﻣﻮﺳﻰ - ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺑﻪ ﺁﻣﺪ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ . ... ﺑﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺑﺎﺏ، ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺮ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻝ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍﻧﺪﻧﺪ ... ﻣﺤﺘﻮﺍﻯ ﻣﺬﻫﺒﻰ ] ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ [ ﺭﺍ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﻭﺍﻧﻬﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﺤﺘﻮﺍ ﻯ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺭﺍ ﺑﺮﮐﺸﻴﺪﻧﺪ ... ﺑﺪﻳﻨﺴﺎﻥ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﺑﻨﺎ ﺑﻮﺩ، ﺁﻳﻴﻨﻰ ﻧﻮ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻳﻴﻨﻰ ﮐﻬﻨﻪ ﺟﻠﻮﻩ ﮔﺮ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻣﻰ ﺭﻓﺖ ﺩﺭ ﭼﻬﺮﮤ ﻧﻮﺁﻭﺭﻯ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﮐﻬﻨﻪ ﭘﺮﺳﺘﻰ ﺗﺒﻠﻮﺭ ﻳﺎﺑﺪ . ﻧﺎﻃﻖ ) ۱۹۸۸ : ۶۹( ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺭﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ﻭ ﺗﺠﺪّﺩ، ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺍﺛﺮ ﺩﺭ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺗﺤﻮّﻻﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﻧﺪ، ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﺎﺋﻤﻴّﺖ ﻭ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺁﻳﻴﻨﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻟﮥ ﺗﺠﺪّﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺭﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﻬﻨﻪ ﺍﻯ ﮐﻪ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺭﻭ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺩﺍﺭﺩ