One Hundred and Sixty Years

٣٢ ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻰ : ﺩﺍﻧﺪ ﭘﺎﺳﺦ ﺩﻳﻦ ﺑﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻯ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺣﻴﺚ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﺗﺤﻮّﻝ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﻋﺮﺿﮥ ﺗﻔﮑّﺮ ﻯ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻟﺰﻭﻡ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻭ ﻧﻮﺁﻭﺭﻯ ﺩﺭ ﺍﺻﻮﻝ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﻮﺩ . ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺻﻠﻰ ﺭﺍ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮﺍﺟﻊ ﺷﻴﻌﮥ ﺳﻨّﺘﻰ، ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺻﻼﺡ ﺄ ﻃﻠﺒﺎﻥ ﻣﺘ ﺧّﺮ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻧﻴﺰ ﺭﺩّ ﻣﻰ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻳﺎ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ... ﺑﺎﺏ ﺩﻭﮔﺎﻧﮕﻰ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﺷﻴﻌﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﻟﮥ ﺍﻣﺎﻣﺖ، ﮐﻪ ﻏﻴﺒﺖ، ﻭ ﻫﻢ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﻀﻮﺭ ﺍﻣﺎﻡ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﺎ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﻣﻬﺪﻭﻳﺖ ﻭ ﻃﺒﻌﴼ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺁﻥ ﻗﺎﺋﻤﻴﺖ ﺣﻞ ﮐﺮﺩ . ﺍﻳﻦ ﻗﺪﻡ ﺍﻧﻘﻼﺑﻰ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮﻳﺪﻥ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﻭ ﺁﻏﺎﺯ ﺩﻭﺭﻯ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﺩﻳﻨﻰ ﺗﺎﺯﻩ ﺷﺪ . ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺍﻯ ﮐﻪ ﺑﺮﻳﺪﻥ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺭﺍ ﺗﺪﺍﺭﮎ ﺩﻳﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺟﺮﺍ ﮔﺬﺍﺭﺩ ﮔﺮﭼﻪ ﺩﺭ ﻭﻫﻠﮥ ﺍﻭﻝ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﻰ ﺩﻏﺪﻏﮥ ﺗﺠﺪّﺩ ﻭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ . ﭼﻨ ﻴﻦ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺍﻯ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﻧﻪ ﺩﺭ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺤﺘﻮﻡ ﺍﻋﻀﺎﻯ ﺁﻥ ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺷﮑﺴﺖ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﺭﮎ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﻰ ﺩﻳﺪ ﮐﻪ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﺘﺤﻮّﻝ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻧﻤﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ . ( Amanat 1989: 406-7) ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮤ ﺭﮒ ﺗﺎﮎ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺎﻭﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻰ ﭘﺮﺳﺪ : ﺑﺮﺍﺳﺘﻰ ... ﻣﮕﺮ ﺁﻥ ﺯﻣ ﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﻧﻴﺎﺯﻯ ﺑﺠﺰ ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺯﻯ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﺬﻫﺐ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﺎﻳﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؟ ) ﻣﺸﻬﻮﺭﻯ ۱۳۷۹ : ۱۸۶ ( ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺿﺎ ﻓﺸﺎﻫﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻰ ﺑﮕﺬﺭﺩ ﺗﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﮥ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺟﺰ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻧﻘﻞ ﮐﺮﺩﻳﻢ ﺑﺮﺳﺪ ﻭ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺁﻥ ﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭﻳﺎﺑﺪ : ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﺭﻳﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﺭﻧﺞ ﻭ ﺧﻮﻥ ﻏﺮﻕ ﮔﺮﺩﻳﺪ، ﺍﻣﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮﻯ ﺷﮕﺮﻑ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺧﻔﺘﻪ ﻭ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﺎﺋﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻬﺎﺩ . ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﻣﻴﺮ ﮐ ﺒﻴﺮ، ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮ، ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ، ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺩﺑﻰ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﻳﻌﻨﻰ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻮﻳﻦ ﻫﻤﮕﻰ ﺯﺍﺩﻩ ﻭ ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ ﻭ ﻧﺘﻴﺠﮥ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﻮﺩ . ) ﻓﺸﺎﻫﻰ ۲۰۰۰ :۵۶(