One Hundred and Sixty Years

٣٣ ﺁﻧﭽﻪ ﭘﮋﻭ ﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﺑﺮ ﻧﺎﻇﺮﺍﻥ ﺧﺎﺭﺟﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺴﺮ ﻣﻰ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻧﺒﻮﺩ . ﺁﻧﺎﻥ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﻰ ﻭ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎ ﺯﺩﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻫﺎﻯ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﺎﺋﻰ ﻣﻰ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﺭﻣﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﻧﻮﺟﻮﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻰ . ﮐﺮﺩﻧﺪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﺮﺍ ﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ، ﺷﻮﺭ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻫﺎﻯ ﻓﮑﺮﻯ ﻭ ﺗﺤﻮّ ﻻﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺩﺭﮎ ﮐﺮﺩﻧﻰ ﺑﻮﺩ . ﺍﻳﻦ ﺷﻮﺭ ﻭ ﺗﺤﺮّﮎ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺗﻮﺩﻩ ﻫﺎﻯ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺑﺎﺑﻴّ ﺖ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴّ ﻳﺎﻓﺖ ﺖ ﺗﺒﻠﻮﺭ . ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﺑﺮﺍﻭﻥ ﻣﺴﺘﺸﺮﻕ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﻳﺮﺍﻥ ۱۹۰۵ - ۱۹۰۹ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎﺭ ﺍ ﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﻣﻰ ﻧﻮﻳﺴﺪ : ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻴﺪﺍﺭﻯ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺁﺳﻴﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻬﻀﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﺑﻰ ﻳﺎ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻰ .ﺷﻮﺩ ٤ ) Browne 1910: 425 ( ﮔﻮﺑﻴﻨﻮ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻭﺯﻳﺮ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﻧﺎﻣﻪ ﺍﻯ ﺑﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺳﻌﻴﺪ ﺧﺎﻥ ﻭﺯﻳﺮ ﺍﻣﻮ ﺭ ﺧﺎﺭﺟﻪ ﺿﻤﻦ ﺑﻴﺎﻥ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﻧﺎﺩﺭﺳﺘﻰ ﻭ ﺍﻧﺤﻄﺎﻃﻰ ﮐﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﮕﻴﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻫﺸﺪﺍﺭ ﻣﻰ : ﺩﻫﺪ ﻣﻠﺖ ﺑﻪ ﻗﺪﺭ ﮐﺎﻓﻰ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﻭ ﻫﺸﻴﺎﺭ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻠﺘﻔﺖ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺮ . ﺭﻭﺯ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮ ﻣﻰ ﺧﻴﺰﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎﺏ ﺩﺍﺧﻞ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺭﻭﺯﻯ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﺩﻳﺪ ﺣﺘّﻰ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻭ ﺍﻃﺮﺍﻓﻴﺎﻥ ﺗﺎﺝ ﻭ ﺗﺨﺖ ﺭﺧﻨﻪ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮐﺮﺩ . ) ﺟﻤﺎﻝ ﺯﺍﺩﻩ ۱۳۳۹ : ۴۸۰ ( ﮔﻮﺑﻴﻨﻮ ﺑﺎ ﻫﺸﻴﺎﺭﻯ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻮﺝ ﻧﻮﺁﻭﺭﻯ ﻭ ﺗﺠﺪﺩﺧﻮﺍﻫﻰ ﮐﻪ ﻃﺒﻘﮥ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﭘﻴﺶ ﻣﻰ ﺑﺮﺩ ﻣﻰ ﺩﻳﺪ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺑﺎﺏ ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺨﺸﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻮّﻝ ﺑﺰﺭﮒ ﻓﮑﺮﻯ 4 ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۹۰۵ ﺑﻪ ﺛﻤﺮ ﺭﺳﻴﺪ، ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﺁﺯﺍﺩﻳﺨﻮﺍﻫﻰ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻘﮥ ﻭﺳﻴﻌﻰ ﺍﺯ ﺁﺳﻴﺎ، ﺍﺯ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻭ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻧﻴﻢ ﻗﺮﻥ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺁﻥ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺭﺍ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﻣﻰ . ﮐﺮﺩ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺮﺩ ﻡ ﺷﺮﻕ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﭙﺎ ﺧﺎﺳﺘﻨﺪ .