One Hundred and Sixty Years

٣٨ ۱۸۰۲ ( ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮤ ﺭﻭﺱ ﻭ ﻋﻀﻮ ﺁﮐﺎﺩﻣﻰ ﺁﻥ ﮐﺸﻮﺭ ﺑﻮﺩ ) Kazem-Bek 1865 .( ﻫﻢ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻭ ) ۱۸۶۵ ( ﮐﻨﺖ ﺩﻭ ﮔﻮﺑﻴﻨﻮ ) ۱۸۸۲ - ۱۸۱۶ ( ﺩﻳﭙﻠﻤﺎﺕ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻯ ﮐﻪ ﺩﻭ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺎﻣﻮﺭﻳﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﺑﺎ ﻧﺎﻡ ” ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻭ ﺁﺭﺍء ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺩﺭ ﺁﺳﻴﺎﻯ ﻣﺮﮐﺰﻯ “ ﻧﺸﺮ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻓﺼﻮﻝ ۱۳ ﺗﺎ ۱۶ ﺁﻥ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰ » . ﺩﺍﺩ ﺍﺯ ﻋﻨﻮﺍ ﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻭ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﮥ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻮﺍﺩ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﺍﺳﺘﻨﺒﺎﻁ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺩ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺍﻭ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﺑﺎﺑﻴّﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺩﻳﻨﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻰ ﺑﺎ ﺍﺳﻼﻡ ﻧﺪﺍﺭﺩ . ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﮤ ﻭﻯ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﺑﺎﺯﺗﺎﺏ ﻧﺒﻮﻍ ﺁﺭﻳﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ، ﻧﺒﻮﻋﻰ ﮐﻪ ﻗﺮﻥ ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﺳﻼﻡ ﺳﺎﻣﻰ ﺑ ﻪ ﻋﻘﺐ ﺭﺍﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ «) ﺑﻮﺳﻪ ۱۹۹۶ : ۱۸۲ .( ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﺳﺎﻝ ﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﻏﺮﺏ ﺑﻮﺩ ) Momen 1981: 21-26 ( ﻭ ﻋﺎﻣﻠﻰ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﺑﺮﺍﻭﻥ ) ۱۹۲۶ - ۱۷۶۲ ( ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺰﺩ . ﻭﻯ ﻳﮑﺴﺎﻝ ﺭﺍ )۸۸- ۱۸۸۷ ( ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘﺲ ﺑﺎ ﮐﻮﺷﺶ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ . ﮐﻤﺘﺮ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮ ﻏﺮﺑﻰ ﺭﺍ ﺳﺮﺍﻍ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﮐﺜﺮﺕ ﻭ ﻭﺳﻌﺖ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺗﺶ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﺎﺑﻰ - ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﭘﺎﻯ ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﺑﺮﺍﻭﻥ ﺑﺮﺳﺪ . ﺑﺮﺍﻭﻥ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺭﻧﺴﺎﻧﺲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺣﺘّﻰ ﺍﺣﺘ ﻤﺎﻝ ﻣﻰ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﻰ ﺩﺭ ﺗﺤﻮّﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻏﺮﺏ ﺁﺳﻴﺎ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﺁﻳﺪ ) Browne 1893b: v ( . ﻭﻯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻯ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻭ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﺁﺭﻣﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭ ﻭﺍﻻ ﺴﺖﺩﺍﻧ ﻣﻰ ) (Browne 1893a: 228 . ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻭﻥ، ﺍﺯ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺨﺼﻴﺘﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺍﻭ ﻟﻴّﻪ ﺑﺎﺑﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩ ﻟﻮﺋﻰ ﻧﻴﮑﻼ ﺍﺳﺖ ) ۱۹۳۹ - ۱۸۶۴ ( . ﭘﺪﺭﺵ ﮐﻨﺴﻮﻝ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺩﺭ ﮔﻴﻼﻥ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﻣﺘﻮﻟّ ﺪ ﺭﺷﺖ . ﺑﻮﺩ ﻭﻯ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺪﺕ ۳۵ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻯ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻯ ﺷﺮﻗﻰ ﺳﻤﺖ ﮐﻨﺴﻮﻟﻰ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ . ﺍﻗﺎﻣﺖ ﻣﻤﺘﺪ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ، ﺁﺷﻨﺎﺋﻰ ﺍﻭ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺑﺎ ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ ﺩﺳﺘﺮﺳﻰ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺁﺭﺷﻴﻮ ﺳﻔﺎﺭﺕ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺩﻫﻪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﻰ ﺍﺯ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﻤﻊ ﺁﻭﺭﻯ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﺎﺏ ﻧﻤﺎﻳﺪ . ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺑﺮﺍﻭﻥ ﻭ ﻧﻴﮑﻼ ﭘﺮﺍﻫﻤﻴﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﮐﺎﺭﻫﺎﻯ ﺍ ﻭﻟﻴﮥ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﻭ