47 تعامل دین و جامعه در دوران مدرن ملت با سایرین، دو پاسخ متفاوت دارند. پاسخ اول این استکه دولت ی قاهره، اجتماع دینی ناسازگار را مجبور بر تمکینکند، استفاده از قوه ملت سازگار شود. چنین طوری که با لوازم خیر عمومیِ مردم دولت به ویژه در جاییکه هویت ملی پذیرای تنوع است،کاملاً خالی از فرضی، به گرا وجود دارندکه هایدینیعناصری افراط یجامعه منطق نیست. درهمه هرقدر هم جامعه مداراگر و پذیرا باشد، درصورت نبود مقاومت مؤثر و هایخود بر دیگران به مکر یا تلاش توانند برای تحمیل اولویت سختمی برای تصاحب قدرت مطلقه یا ارعاب و خشونت دست زنند. اما اگر نظرانه ملتیکه هویت آن تنگ ویژه در دولت این رویکرد به افراط رود، به های تواند به سرکوب، محرومیت استو تنوع جمعیت را در بر نگیرد، می ها یا های بازآموزی اقلیت گیریکمپ تر شکل اجتماعی و در موارد افراطی ها به ملت کشی فرهنگی یا انسانی منجر شود. پاسخ دوم دولت حتی نسل های تواند تعامل فرهنگی با اقلیت وضعیت ناسازگاری با هویت دینی، می ی ادیان و در میان دینی در فضایی آزاد باشد، با این فرضکه در بنیان همه ها عناصریسازگار با منطقجوامع مدرن وجود داردکه جمعیتپیروان آن تواند به سازگارشدن اجتماع دینی منجر ها می و فرهنگی آن تقویت آگاهانه شود. در ارتباطبا دو رویکرد مزبور ذکر دو نکتهضروری است. اولا رویکرد ها ترکیبی از دو رویکرد مذکور استو در هر کشوری این ملت اغلبدولت دو رویکرد در توازن با یکدیگر یعنی توازنمیانمدارا و قبول تنوع از یکسو ، به تحول و و درکضرورتنظم اجتماعی از سویدیگر بهکار گرفته شده است. اما اگر در یکنظام حزبی، این شدنجوامع دینی یاری رسانده مدنی هایسیاسیتبدیل دو رویکرد به نوعیدوگانگیوموضوعی برایکشمکش ها به تخریبیکدیگر پردازند، رفتارحکومتمتناوباً داران آن شوند و طرف
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2