به‌‌رغم خاموشی زودهنگام کومیتاس و دست شستن از ساخت و اجرای موسیقی در پی نسل‌کشی ارامنه، او پدر موسیقی ارمنی به شمار می‌رود. کنسرواتوار موسیقی ایروان را به اسم او «کومیتاس» نامیده‌اند. آرامگاه او نیز در همین شهر است و از آن با عنوان «پانتئون کومیتاس» یاد می‌کنند. هرچند نقش و تأثیر او به صورت خاص در موسیقی ارامنه و به صورت عام در موسیقی شرق می‌توانست بسیار گسترده‌تر باشد، اما جایگاه او در میان ارمنی‌ها هم‌تراز یوهان سباستیان باخ در آلمان یا جوزپه وردی در ایتالیا است.
بر اساس سوءتعبیر رایج هر کس که رواقی‌مسلک باشد خم به ابرو نمی‌آورد و از امواج خروشان احساسات در امان است. اما ایرادی که این گزاره در باب رواقی‌گری دارد این‌جاست: احساسات ما، حتی دردناک‌ترین‌شان، لزوماً دشمن ما نیستند؛ به شرط آن که یاد بگیریم به آن‌ها به چشم راهنما نگاه کنیم.
وقتی ارتش آلمان نازی در مارس ۱۹۴۴ مجارستان را اشغال کرد این کشور میزبان بزرگ‌ترین جامعه‌ی یهودی اروپا بود اما تا ژوئیه‌ی همان سال بیش از نیمی از ۸۲۵ هزار یهودیِ مقیم این کشور روانه‌ی اردوگاه‌های مرگی نظیر آشوویتس و بوخنوالد شده بودند. تا پیش از آزادسازی کامل بوداپست به دست سربازان اتحاد جماهیر شوروی در فوریه‌ی ۱۹۴۵ ده‌ها هزار تن از یهودیان ساکن دو گتوی کوچک و بزرگ بوداپست هم به قتل رسیدند.
این واقعیتی تلخ است که اکثر ما از دست رفتن عزیزان‌مان را تجربه خواهیم کرد. هر سال، در جهان، تقریباً ۵۰ تا ۵۵ میلیون نفر می‌میرند. حدس و گمان بر این است که هر مرگی به طور متوسط، پنج نفر بازمانده را سوگوار می‌کند. تجربه‌ی هر فقدانی معمولاً طیفی از واکنش‌‌های روانی-اجتماعی به دنبال دارد.
در دوران تیره‌وتار جنگ جهانی دوم، سرکوب سیاسی و تحمیل «مالیات بر ثروت» بر اقلیت‌های دینی نویسنده و هنرمندی به نام آرام را به فرار از ترکیه وامی‌دارد. او در کلبه‌ای جنگلی در روستایی واقع در مرز گرجستان شوروی مخفی می‌شود و خاطرات تلخ دوران کودکی و شوک روحیِ ]ناشی از نسل‌کشی ارامنه در[ سال 1915 را در ذهن خود مرور می‌کند.
مرگ شاید خود زندگی باشد، شاید سنگ شدن ابدی در تاریکی مطلق هستی باشد، شاید واماندگی در دوزخی بی‌انتها باشد. کسی چه می‌داند؟ بزرگ‌ترها نمی‌دانند، و بچه‌ها هم نمی‌دانند. اما بچه‌ها بیشتر از بزرگ‌ترها از مواجهه با مرگ می‌ترسند. چگونه به آن‌ها برای مواجهه با این معمای دهشت‌بار کمک کنیم؟