مقاله

در این سخنرانی که چندی پیش در کنفرانس انجمن دوستداران فرهنگ ایرانی در شیکاگو ایراد شده است، فریدون وهمن، استاد بازنشسته‌ی دانشگاه کپنهاگ، و عباس امانت، استاد تاریخ در دانشگاه ییل، به معرفی کتابی می‌پردازند که اخیراً با همکاری یکدیگر تألیف کرده‌اند. از طهران تا عکا: بابیان و بهائیان در اسناد دوران قاجار با بررسی اسناد دولتی به جا مانده از آن دوران، فراز و فرود زندگی تبعیدیان بابی/بهائی را از منظر مأموران رسمی و دولتی به تصویر می‌کشد. این کتاب شامل ۷۱ سند است که بسیاری از آنها برای اولین بار در این کتاب انتشار یافته‌اند. بخشی از این اسناد به آرشیو دکتر قاسم غنی در دانشگاه ییل تعلق دارد.

این اسناد نه تنها روایتی برون‌دینی از وضعیت جامعه‌ی کوچک و تبعیدی بابیان/بهائیان ارائه می‌کند بلکه با برقراری پیوند بین این روایت و تحولات سیاسی-اجتماعی ایران، زوایای جدیدی از تاریخ ایران را در برابر دید خوانندگان قرار می‌دهد. در این کتاب، پیوند بین تحول و حرکت جغرافیایی و تغییرات آئینی و اجتماعی از دید ناظرانی که به دقت، و گاه به منظور بهره‌برداری مالی، تحولات این جامعه‌ی کوچک را زیر نظر داشتند، نمایان می‌شود.

از نکات مهمی که در این سخنرانی به آن اشاره می‌شود این است که جامعه‌ی بهائی در این دوران تبعید نابود نشد، بلکه روابط گسترده‌تری با مردم داخل ایران ایجاد کرد، و همین امر بر ترس و خشم دولت ایران می‌افزود. به گفته‌ی امانت، «تا ظهور انقلاب مشروطه ... جریان بابی-بهائی تنها جریان تجدد بومی درونی ایران» است که از پشتیبانی وسیع مردم ایران، در شهر و روستا، برخوردار بود.