جنبش و دموکراسی

آیا می‌شود با ابزار ساده ولی هوشمند به نبرد صاحبان قدرت با ابزاری بسیار مجهزتر رفت و آنها را مغلوب کرد؟ راز پیروزی داوود بر جالوت چیست؟‌ چطور می‌توان از این داستان برای قدرتمند کردن کنش‌های اجتماعی استفاده کرد که مانند داوود همواره در یک نبرد نابرابر با قدرتمندان قرار دارند؟‌

چه خصوصیاتی از ماندلا و کینگ رهبرانی موفق ساخت؟ وظایف و ویژگی‌های کاری رهبری موفق و مؤثر در جنبش‌های اجتماعی چیست؟ تمرکز ما در این نوشته بر مقاله‌ای از مارشال گانز است که در آن چهار ویژگی اصلی رهبران جنبش را شناسایی و تحلیل می‌کند.

چه عواملی موجب عملکرد مؤثر و کارآمد سازمان‌های جامعه‌ ‌مدنی می‌شود؟ چرا بعضی از سازمان‌های جامعه‌ ‌مدنی در پیگیری عملکرد‌شان موفق‌ هستند، حال آنکه دسته‌ای دیگر دچار رخوت و رکود می‌شوند و قوایشان به تدریج تحلیل می‌رود؟ آیا باید عوامل موفقیت را در بیرون این سازمان‌ها، مثلا محیط سیاسی اجتماعی مساعد یا میزان منابع در دسترس سازمان‌ها جست، یا اینکه عوامل درونی مثلا نوع رهبری و فعالیت گروهی مقوم و شکل ‌دهنده‌ی اصلی این سازمان‌ها هستند؟

یکی از شاخص‌های اصلی کارآمدی انجمن‌ها و سازمان‌های مدنی و البته یکی از چالش‌های اصلی پیش روی این انجمن‌ها، عضوگیری و فعال‌کردن اعضا در فعالیت‌های مختلف انجمن‌هاست. چه نوع انجمن‌هایی قادرند که بر این چالش فائق شوند و اعضایشان را درگیر در کنش‌ها و فعالیت‌های گوناگون گروه کنند؟

ائتلاف در نظریه‌های جنبش‌های اجتماعی یک بحث کلیدی است. مطالعات جنبش‌های اجتماعی به‌تفصیل به شناخت و تحلیل عوامل شکل‌گیری، بقا و اضمحلال ائتلاف‌ها پرداخته. یکی از نظریه‌های مطرح درباره‌ی ائتلاف متعلق به دو جامعه‌شناس برجسته‌ی جنبش‌های اجتماعی، نلا ون‌دایک و هولی مک‌کَمن است.

هیچ جنبش اجتماعی و اعتراضی‌ای نمی‌تواند تماماً یکدست باشد. طبیعتاً گروه‌های مختلف با هویت‌های مختلف دست به ایجاد تشکل‌ها و سازمان‌هایی برای دنبال‌کردن اهداف خود بر اساس هویت و ایدئولوژی خاص خود می‌زنند. بااین‌‌حال، متصل‌شدن این گروه‌ها با یکدیگر از مجرای اعضای مشترک را می‌توان یکی از عوامل مهم برای مقاومت مدنی در برابر سرکوب دانست.

عوامل پیدایش و تقویت دموکراسی کدامند؟ از بین طبقات و گروه‌های اجتماع، کدام‌‌یک در فرایند پیدایش و گذار به دموکراسی نقشی سرنوشت‌ساز و تعیین‌کننده ایفا کرده‌اند؟