جنبش و دموکراسی
دبیر مجموعه: محمدعلی کدیور
بسیاری از جنبشهای سیاسی و اجتماعی در سراسر جهان برای نیل به دموکراسی تلاش کردهاند. چه مؤلفههایی امکان موفقیت حرکتهای مدنی را بیشتر میکند؟ چطور میشود کارآمدی جنبشها و تشکلهای مدنی را تقویت کرد؟ وظایف رهبری جنبشی در تشکلهای مدنی چیست؟ این تشکلها چطور میتوانند توان طراحی و تطبیق راهبردی در شرایط متغیر سیاسی و اجتماعی داشته باشند؟ چه ظرفیتهایی برای فعال کردن اعضا وجود دارد؟ چگونه میشود دامنهی حامیان را با وجود اختلاف سلیقه و عقیده بیشتر کرد؟ اقشار مختلف اجتماعی هر کدام چه نقشی در روند گذار به دموکراسی دارند؟ و اصلا چه نوع کنشهای جمعی و در چه زمینههایی احتمال موفقیت بیشتری دارند؟ این مبحث به تحلیلها و تجربههای مختلف جنبشهای دموکراسیخواه و شیوههایشان برای سازماندهی، ائتلافسازی و اعتراض میپردازد.
مجموعه مقالات این مبحث را در اینجا میتوانید دریافت کنید.
مقالات این مجموعه به مطالعهی تجربههای استقرار دموکراسی از پایین از طریق تقویت جنبشهای اجتماعی و حرکتهای مدنی و اعتراضی میپردازد. منظور از جنبش اجتماعی یک حرکت جمعی برای تغییر وضعیت موجود است که دارای درجهای از سازماندهی است، از روشهای فرانهادی استفاده میکند و همچنین دارای درجهای از پیوستگی است. منظور از روشهای فرانهادی روشهایی است که خارج از چارچوب نهادهای سیاسی مانند انتخابات قرار میگیرند.
آیا میشود با ابزار ساده ولی هوشمند به نبرد صاحبان قدرت با ابزاری بسیار مجهزتر رفت و آنها را مغلوب کرد؟ راز پیروزی داوود بر جالوت چیست؟ چطور میتوان از این داستان برای قدرتمند کردن کنشهای اجتماعی استفاده کرد که مانند داوود همواره در یک نبرد نابرابر با قدرتمندان قرار دارند؟
چه خصوصیاتی از ماندلا و کینگ رهبرانی موفق ساخت؟ وظایف و ویژگیهای کاری رهبری موفق و مؤثر در جنبشهای اجتماعی چیست؟ تمرکز ما در این نوشته بر مقالهای از مارشال گانز است که در آن چهار ویژگی اصلی رهبران جنبش را شناسایی و تحلیل میکند.
چه عواملی موجب عملکرد مؤثر و کارآمد سازمانهای جامعه مدنی میشود؟ چرا بعضی از سازمانهای جامعه مدنی در پیگیری عملکردشان موفق هستند، حال آنکه دستهای دیگر دچار رخوت و رکود میشوند و قوایشان به تدریج تحلیل میرود؟ آیا باید عوامل موفقیت را در بیرون این سازمانها، مثلا محیط سیاسی اجتماعی مساعد یا میزان منابع در دسترس سازمانها جست، یا اینکه عوامل درونی مثلا نوع رهبری و فعالیت گروهی مقوم و شکل دهندهی اصلی این سازمانها هستند؟
یکی از شاخصهای اصلی کارآمدی انجمنها و سازمانهای مدنی و البته یکی از چالشهای اصلی پیش روی این انجمنها، عضوگیری و فعالکردن اعضا در فعالیتهای مختلف انجمنهاست. چه نوع انجمنهایی قادرند که بر این چالش فائق شوند و اعضایشان را درگیر در کنشها و فعالیتهای گوناگون گروه کنند؟
ائتلاف در نظریههای جنبشهای اجتماعی یک بحث کلیدی است. مطالعات جنبشهای اجتماعی بهتفصیل به شناخت و تحلیل عوامل شکلگیری، بقا و اضمحلال ائتلافها پرداخته. یکی از نظریههای مطرح دربارهی ائتلاف متعلق به دو جامعهشناس برجستهی جنبشهای اجتماعی، نلا وندایک و هولی مککَمن است.