دستگاه‌های موسیقی ایران، در گفت‌وگو با حسین علیزاده ــ بخش سوم (پایانی)

حسین علیزاده چهره‌ی نامدار موسیقی کلاسیک معاصر ایران، مهرماه گذشته از یک مجموعه‌ی پژوهشی و آموزشی با عنوان «دستگاه‌های موسیقی ایران» رونما‌یی کرد که چندین سال روی آن کار کرده است. اثری که برخی از آن با عنوان «ردیف حسین علیزاده» هم یاد می‌کنند. او بر اساس تمام گوشه‌های موسیقی دستگاهی ایران ۳۰۲ قطعه آهنگسازی کرده که طی ۴۵ ماه با حضور ۴۳ نوازنده و خواننده‌ی ایرانی اجرا شده و به مرحله‌ی انتشار رسیده است. هدف اصلی این مجموعه آموزش موسیقی کلاسیک ایرانی با جزئیات و متعلقاتش است.

البته وجه مهم این مجموعه تشخّص هنری آن است، یعنی افزون بر بُعد آموزشیِ قطعات، هر کدام به تنهایی هم به یک اثر هنری‌اند. 

این ابتکار حسین علیزاده نامتعارف و تجربه‌گرایانه است. تا پیش از این معمولاً نوازندگان مسلط یکی از ردیف‌ها (اغلب ردیف میرزا عبدالله) را با تمام جزئیات با ساز تخصصی‌شان می‌نواختند. خود حسین علیزاده هم پیش‌تر همین کار را کرده بود. اما قطعه‌سازی بر اساس تمام اجزای دستگاه‌های موسیقی ایرانی به این شکل، که به نوعی یادآور ردیف‌نوازی است، بدعتی قابل نقد و نظر است.

در بخش سوم و پایانیِ این پادکست پس از جمع‌بندیِ سخنان این استاد برجسته‌ی موسیقیِ ایرانی در گفت‌وگویی مکمل با فرشاد توکلی، موسیقی‌دان و مدرس تاریخ و نظریه در موسیقی ایرانی، تلاش شده تا موسیقی دستگاهی با بیان ساده و با در نظر داشتن بستر تاریخی این موسیقی تشریح و تعریف شود.

این گفت‌وگو با حسین علیزاده در تابستان سال ۱۴۰۲ و پیش از تکمیل کار بزرگ «دستگاه‌های موسیقی ایران» به مناسبت تولید این مجموعه ضبط شده است.

قطعاتی که در این مجموعه به کار رفته:

دستگاه‌های موسیقی ایرانی: دستگاه ماهور ــ دلکش

دستگاه‌های موسیقی ایرانی: دستگاه ماهور ــ ضربی شکسته

دستگاه‌های موسیقی ایرانی: دستگاه نوا ــ حسینی

محمدرضا شجریان، حسین علیزاده، کیهان کلهر: زمستان است ــ «شوشتری، همایون، داد و بیداد»

دستگاه‌های موسیقی ایرانی: دستگاه ماهور ــ دلکش (ادامه)

حسین علیزاده: راز نو ــ راز نو

گوگوش: مخلوق ــ به آهنگ‎سازی ناصر چشم‌آذر

ابی: گل‌واژه ــ به آهنگ‌سازی صادق نوجوکی