سازمان‌های غیردولتی در دوره‌ی اصلاحات در مرکز توجه فعالان مدنی و سیاسی قرار داشتند و بسیاری از آنها توانستند منشأ تغییرات کوچک و بزرگی در سطوح مختلف محله‌ای تا کشوری باشند اما مهم‌ترین دستاوردشان برداشتن نخستین گام‌ها برای ایجاد جامعه‌ی مدنی به معنای نهاد واسط بین مردم و حکومت‌ بود.

قطعاً جنبشی عمومی رخ داده بود اما خیلی پیشتر و در جایی دیگر. ده‌ها هزار معترض هر هفته با تظاهرات در خیابان‌های لایپزیگ دولت را نادیده گرفته بودند. نیروهای مسلح دولتی که زمانی به دستور آتش گوش می‌دادند این مرتبه آتش نگشودند و گفتند «ما هم از مردم هستیم». کسی هم در جایی تصمیم گرفته بود که دستور آتش گشودن ندهد.

اکنون که این مطلب را برای نشریه‌ی تایم می‌نویسم پشت یک دفتر در خارج از جامو، شهری در شمال هند، در میان علف‌های بلند و تیز پنهان شده‌ام. در سه هفته‌ی گذشته اینجا تنها جایی است که توانسته‌ام به شبکه‌ی اینترنت و دنیای خارج متصل شوم. یک روز پیش از خانه‌ام در کشمیر، منطقه‌ی مورد مناقشه در هیمالایا، تقریباً ۲۰۰ مایل رانندگی کردم تا به اینجا برسم. لازم بود به خویشاوندان و دوستان نگران خود در بیرون از کشمیر زنگ بزنم و به آنها بگویم که فعلاً سالم هستم.

اگر یک تمدن در مدتی کمتر از یک قرن می‌تواند از سیسرون و کاتو به کالیگولا و نرون تنزل یابد، تجربه‌ی بزرگی که مدیسون، جفرسون و همراهانشان آغاز کردند، چقدر می‌تواند ادامه یابد؟ 

در هر عصری دغلکارهای سیاسی با استفاده از خشم، دروغ و توهین بحث معقول و مستدل را تحت‌الشعاع قرار می‌داده‌اند. اما آنها از دهه‌ی ۱۹۳۰ به بعد چندان موفقیتی نداشتند. 

بیش از دویست سال قبل، سیمون بولیوار، ناجی ونزوئلا، کسی که با راه انداختن انقلاب، اسپانیایی‌‌ها را از آمریکای لاتین بیرون راند نوشت: «می‌ترسم دموکراسی‌ به جای رهایی بخشیدن، ما را نابود کند.» بیست سال بعد، ژنرال آنتونیو لوپز سانتا آنا قانون اساسی جدید مکزیک را لغو کرد و گفت: «... در این مملکت تنها حکومتی که می‌تواند دوام آورد حکومت استبدادی است.»

دو دهه‌ی قبل وقتی نوشتن درباره‌ی نابرابری اقتصادی را شروع کردم، شایسته‌سالاری بیشتر نوعی راه حل به نظر می‌رسید تا یکی از علل نابرابری. اما در عمل، اکنون شایسته‌سالاری جز اقلیتی از نخبگان همه را حذف می‌کند.