در ماه‌های اخیر در پی سلسله اتفاقاتی که با سرکوب اعتراضات سراسری آبان‌ماه شروع شد و به شلیک به هواپیمای مسافربری اوکراینی ختم شد، موجی از خشم، غم، ناامیدی و استیصال بخش بزرگی از جامعه‌ی ایران را فراگرفت. سؤالی که این روزها بسیار تکرار می‌شود این است که چطور می‌توان با این تجربه‌ی تلخ جمعی مواجه شد؟ آیا در تجارب قبلی که ما و دیگران از سرگذرانده‌ایم، درس‌ها و امیدهایی برای این روزها یافت می‌شود؟ چگونه می‌توان مقهور این تلخی و ناامیدی نشد؟

در ذهن و ضمیر من، ایران یعنی قلمرو فرهنگ و زبان فارسی؛ هرجا اهالی و ساکنان آن از مشایخ و مشاهیر ادبیات فارسی آموخته‌اند و تأثیرات پیدا و پنهان گرفته‌اند آنجا ایران است، حتی اگر بخشی از قلمرو چین و سرزمین هند باشد یا کشوری مستقل مانند افغانستان و تاجیکستان و آذربایجان.

مردم در ایران هم اپوزیسیون سیاسی و هم حکومت را همیشه غافلگیر می‌کنند. شاید اعتراضات قابل پیش‌بینی بود، اما نه به این وسعت. البته حکومت قبلاً هم سبعیت‌اش را حداقل در مورد زندانیان سیاسی نشان داده بود. نمونه‌اش هم اعدام‌های سال ۱۳۶۷ است. ولی این که به جان مردم عادی در کوچه و خیابان بیفتد، حمام خون راه بیندازد و بی‌رحمانه به سر و قلب و مغز مردم معترض شلیک کند، همه را بهت‌زده کرد.

دموکراسی مدرن-به‌ویژه در کشورهای ثروتمند-به ما اجازه داده تا آینده را استثمار کنیم. ما طوری با آینده برخورد می‌کنیم که گویی مستعمره‌ی دورافتاده‌ای عاری از سکنه است، جایی که می‌توانیم محیط‌زیستش را تخریب کنیم، مخاطرات فناوری‌شناختی را به آن صادر کنیم، زباله‌های هسته‌ای را در آن دفن کنیم، بدهیِ دولتی را بر دوشش بیندازیم و هر طور که دلمان می‌خواهد غارتش کنیم

در مناظره‌ی انتخاباتی‌ای که در سالن رقص هتل بیداکارا در مرکز جاکارتا برگزار شد، جوکو ویدودو، رئیس جمهور کنونی اندونزی، با ملایمت از کارنامه‌ی حقوق بشر خود دفاع کرد، کارنامه‌ای که، در بهترین حالت، پرفرازونشیب بوده است.

در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری برزیل، آدم‌های اهل فناوری به شکل مستقیم و غیرمستقیم از سوی کارزار انتخاباتی هر دو رقیب اصلی استخدام شدند تا با استفاده از واتس‌اَپ و ابزارهایی که امکان ارسال هم‌زمان یک پیام مشخص را به صدها هزار کاربر می‌دهد، تلفن‌های‌ همراه میلیون‌ها شهروند برزیل را بمباران خبری کنند. بمبارانی که بسیاری از اخبارش یا از بیخ‌وبن جعلی و دروغ بود، یا تنها بخشی از واقعیت بود.

چرا حکومت‌های دیکتاتور بیشتر از گذشته انتخابات برگزار می‌کنند اما دموکراسی در کشورهایشان پیشرفت نمی‌کند.