گورهای بی نام و نشان از ایران تا اسپانیا
شهرام ثابتیان
وجه اشتراک ساحل مدیترانهای والنسیای اسپانیا با کوههای پربرف الوند همدان چیست؟ اعدام گروهی؟ گورهای جمعی؟ حافظهی تاریخی یا سکوت اکثریت در برابر قلع و قمع اقلیت؟
وجه اشتراک ساحل مدیترانهای والنسیای اسپانیا با کوههای پربرف الوند همدان چیست؟ اعدام گروهی؟ گورهای جمعی؟ حافظهی تاریخی یا سکوت اکثریت در برابر قلع و قمع اقلیت؟
احتمالاً اگر با هریک از بازماندگان سال ۶۷ صحبت کنید کلمهی ساک را به مثابهی نوعی کلیدواژه از آنها خواهید شنید. ماجرا برای همهی ما اینطور شروع شد که یکی یکی به خانوادهها تلفن میکردند که بیایید ساکتان را تحویل بگیرید. یکی دو نفر از هر خانواده میرفتند و ساکی را که وسایل باقیمانده از زندانی اعدامشده بود به آنها تحویل میدادند.
این متن کوتاه، برگزیده از داستان بلندِ «ما و آنها»، نوشتهی بهیه نخجوانیست، که متأثر از ماجرای اخیر گورستان خاوران، خود او برای آسو فرستاده.
با مطالعهی نسخهی انگلیسی کتاب صداهای آن کشتار که به اعدامهای جمعیِ سال ۱۳۶۷ میپردازد، چنان حیرتزده میشویم که گویی برای اولین بار واقعهای عجیب را از زبان شاهدانی غریب میشنویم: اعدام زندانیانی که پیش از محاکمه در دادگاههای چند دقیقهای، به علت صدور احکام قطعی در زندان به سر میبردند و حتی دوران محکومیت بعضی از آنها سپری شده بود و در آستانهی آزادی بودند.
سعید سلطانپور از نخستین جانباختگان دههی 60 است که پس از تیرباران، در خاوران به خاک سپرده شد. او شاعر، نمایشنامهنویس و عضو کانون نویسندگان ایران بود که ترانههای محبوبی از آلبوم «شرارههای آفتاب» همچون «سراومد زمستون» و «خون ارغوانها» از جمله سرودههای اوست. در گفتگوی زیر مهرداد بَران، آهنگساز، رهبر ارکستر و نوازندهای که این آلبوم را ساخته، خاطراتش از آن دوران را تعریف میکند.
ریشههای فرهنگیِ بیحرمتی به قبور و اهانت به مردگان در تاریخ ایران چیست؟
مفهوم مکانهای خاطره را پییر نورا، مورخ و اندیشمند فرانسوی (متولد ۱۹۳۱، پاریس)، در دههی ۱۹۷۰ مطرح کرد. بهگفتهی او، «مکان خاطره» ممکن است جایی واقعی باشد یا پدیدهای صرفاً ذهنی که خاطره در آن شکل میگیرد و ماندگار میشود و کارکردی «علیه فراموشی» به خود میگیرد.