انقلاب چگونه رخ می‌دهد؟ عوامل ساختاری در وقوع انقلاب مؤثرتر است یا عاملیت فردی؟ خشونت یا خشونت‌پرهیزی؟ انقلاب‌های سیاسی پایدارترند یا انقلاب‌های اجتماعی؟ بررسی انقلاب‌ها در نقاط مختلف دنیا چه واقعیت‌هایی را درباره‌ی ماهیت هر یک از این رویدادهای تاریخی افشا می‌کند؟
عکاس می‌خواست هویتش محفوظ باشد تا بتواند عکس‌های بیشتری از اعتراض‌های مردمِ ایران و سرکوب خشونت‌بارشان بگیرد. اما چند روز بعد مرگ ناگهانیِ عکاس باعث شد که حالا بتوان نامش را با صدای بلند اعلام کرد: آرش عاشوری‌نیا که ششم مهرماه به دلیل ایست قلبیِ ناگهانی در خانه‌اش در تهران جان سپرد.
شیخا ریمیتی خواننده‌ی اهل الجزایر است که با ترانه‌هایش به جنگ تابوهای جامعه رفته است. مشکلات زنان و محدودیت‌ها و رنج‌های آنان از جمله مضامین ترانه‌های اوست که دولت اسلامگرای الجزایر آن را برنتافت و او در سال ۱۹۷۸ ناچار به ترک وطن شد. اما حال در قلب شهر پاریس میدانی به نام اوست.
چه خصوصیاتی از ماندلا و کینگ رهبرانی موفق ساخت؟ وظایف و ویژگی‌های کاری رهبری موفق و مؤثر در جنبشهای اجتماعی چیست؟ تمرکز ما در این نوشته بر مقاله‌ای از مارشال گانز است که در آن چهار ویژگی اصلی رهبران جنبش را شناسایی و تحلیل می‌کند.
نقشه‌ای با خاطره‌ها، صداها و تصویرهایی از خیابان‌های تهرانِ دهه‌ی شصت، به روایت مبارزان سیاسی آن دوران. مهدی شبانی با بهار مجدزاده هنرمند و طراح این نقشه گفتگو کرده است.
چهار سال پیش روایتی درباره‌ی تجربه‌ام از کنار گذاشتنِ حجاب نوشتم و در فضای مجازی منتشر کردم. روایتی که برای اجتناب از عواقبِ احتمالی بدون نام منتشر شد. در هفته‌های اخیر و پس از قتل مهسا امینی که بالاخره این زخم جمعی سرباز کرد دوباره به این متن بازگشتم. کمی تغییرش دادم، امضایش کردم، و تصمیم گرفتم یک بار دیگر منتشرش کنم.
راهپیمائی سکوت نیز که آن اعلامیه وعده می‌داد، معنی نداشت. گاردی‌ها نمی‌گذارند جمع شوید که بخواهید در سکوت حرکت کنید یا فریاد. حتی اگر بخواهید در سکوت حرکت کنید، حمله می‌کنند و فریادتان را در می‌آورند.
شاید بتوان نخستین شمایل مقاومت زنان پس از انقلاب را تصویر زنی دانست که روبه‌روی مرد معممی ایستاده و انگشتش را به سوی او گرفته است. این زن، شیده رحمانی (با نام هنری ملیحه نیکجومند)، بازیگر سینمای ایران است که تصویرش در تظاهرات زنان علیه حجاب اجباری در روز هشت مارس (۱۷ اسفند ۱۳۵۷) توسط هنگامه گلستان ثبت می‌شود.
مادران میدانِ «مایو» انجمنی از مادران آرژانتینی است که فرزندانشان در جریان دیکتاتوری نظامی بین سال‌های ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۳ ناپدید شدند. در سال ۱۹۷۷ چهارده زن که در جستجوی فرزندان مفقودشده‌شان بودند هر پنجشنبه بعدازظهر در میدان اصلی بوئنوس‌آیرس تجمع کردند. آنها روسریِ سفیدی به سر میکردند که بر روی آن نام و تاریخ ناپدید شدنِ فرزندانشان گلدوزی شده بود و نماد بارزی از این دادخواهی شد.
این ترجمه، برگِ سبزی تقدیمی است به همه‌ی فعّالانی که در مسیرِ حقِ تشکیلِ سندیکاها و تشکّل‌های مستقلّ صنفی و مدنی، رنج‌های فراوانی را به جان خریده‌اند؛ از تحمّلِ زندان و تبعید گرفته تا انواع محرومیت‌های اجتماعی، اخراج، قطع حقوق و غیره.
درک کلاسیک از انقلاب مردمی برای تحلیل جنبشهای نوین جواب نمی‌دهد. باوجود تحول ماهوی انقلاب‌ها در طی قرن بیستم، و حالا قرن بیست و یکم، نظریه‌های انقلاب همچنان متصلب باقی مانده‌اند و در نتیجه در مفهوم‌پردازی و تبیین خیزش‌های انقلابی اخیر به نسبت ناکام بوده‌اند.
وقتی حامیان اصلیِ حکومت از پشتیبانی از ساختارِ قدرت دست بردارند، پژوهشگران از «روگردانی» سخن می‌گویند. هیچ ساختار قدرتی بدون کوشش‌های روزانه و حمایت منفعلِ گروه‌های مختلف، از بالا تا پایینِ جامعه ــ نیروهای پلیس و سربازان، بانکداران و صاحبان کسب‌وکار، معلمان و وکلا، رانندگان کامیون، زباله‌جمع‌کن‌ها، دیپلمات‌ها و بسیاری دیگر ــ دوام نمی‌آورد. و همه‌ی این گروه‌ها را می‌توان متقاعد کرد که کار کردن ــ مستقیم یا غیرمستقیم ــ برای حکومت دیگر به نفع‌شان نیست.
سی سال درگیری در ایرلندشمالی میراثی عمیق و تفرقه‌برانگیز برجا گذاشته است. ریتا دافی، نقاش اهل ایرلند شمالی، در تلاش برای به خاطر سپردن آن دوران و قربانیان آن از طریق نمادسازی در آثارش با نگاهی دادخواهانه است.
یکی از بزرگ‌ترین شاعران تمام ادوار روسیه و همسرش با روشی مشابه با گدایان دوره‌گرد امرارمعاش میکردند. تنها یک رژیم خودکامه با یک ایدئولوژی فرهنگ‌ستیز می‌‌توانست چنین شاهکاری به خرج دهد و داغ ننگی ابدی بر پیشانی تاریخ ادب و فرهنگ سرزمین خود باقی گذارد.
شعار «ژن، ژیان، ئازادی» نخستین بار در سال ۱۹۸۷ توسط جنبش آزادی‌بخشِ زنان کردستانِ ترکیه سر داده شد. بعدها مادران شنبه که در نتیجه‌ی ناپدیدشدن قهری فرزندانشان در استانبول تحصن میکردند این شعار اعتراضی را تکرار کردند.
اولین باری که چادرم را برداشتم، روزی بود که قرار بود به حوزه‌ی علمیه‌ی قم برویم. سال ۱۳۸۳ بود و من ۲۳ ساله بودم. در یک سازمان غیردولتی کار می‌کردم. دو سالی بود که می‌دانستم دیگر چادر مشکی را نمی‌خواهم. چند ماهی بود که با مامان سرِ برداشتن چادر چانه می‌زدم.
در گفت‌وگوی پیش رو یک زن پژوهشگر فمینیست می‌کوشد تا دریچه‌ای به گذشته و آینده‌ی این اعتراضات باز کند. این گفت‌وگو بعدازظهر یکی از روزهای آخر شهریور انجام شده، جایی میان خستگی و زخم‌های تظاهرات شب قبل و بیم و امید تظاهرات شب بعد.
بر اساس این قاعده، هیچ انقلابی که ۳/۵ درصد از جمعیت کشور را به مشارکت فعال در مهم‌ترین رویداد آن ــ خواه مبارزه، تظاهرات سراسری یا شکل دیگری از عدم‌همکاریِ گسترده ــ ترغیب کرده باشد شکست نخورده است.
«روزهاست که خیابان‌های ایران می‌سوزد. روزهاست که در سراسر دنیا، ما زنان از درون می‌سوزیم. خشم و عصیان‌مان بیشتر می‌شود. خشونت دولتی یک زنِ دیگر را به دلیل نپذیرفتن مرزهای تحمیل‌شده کشت.»
سه دهه پس از پایان جنگ، جامعه‌ی ایران هنوز در تلاطم تبعات ناشی از این جنگِ هشت‌ساله است. آنچه در این میان کمتر به‌رسمیت شناخته شده، آوارِ آسیب‌های روانی بر جامعه‌ای است که جنگ را از سر گذرانده است. با ارکیده بهروزان، پزشک و مردم‌شناسِ پزشکی که به‌طور تخصصی درباره‌ی آسیب‌های روانی و سلامت روان کار می‌کند، درباره‌ی زخم‌های برجا‌مانده از این جنگ هشت‌ساله بر پیکر جامعه‌ی ایران، گفت‌وگو کرده‌ایم.
