سایه‌ی آلیوشا بر دوراهی‌های اخلاقیِ جنگ‌های مدرن

فرشته قادری

ایوان کارامازوف از برادرش آلیوشا می‌خواهد که فرض کند قدرتی دارد که به واسطه‌ی آن، بتواند جهانی را بیافریند که در آن، آدم‌ها تا ابد در صلح و صفا و خوشبختی به سر برند. ایوان می‌گوید، فقط یک مشکل کوچک وجود دارد: تو باید برای رسیدن به چنین دنیایی، یک کودک بی‌گناه را تا سرحد مرگ شکنجه بدهی. 

آیا می‌توان ذهن انسان را به چیزی کاملاً ریاضی‌وار تقلیل داد؟

دیوید نیرنبرگ

امروزه نام جان فون نویمان بر خلاف همکار بسیار نامدارترش، آلبرت انیشتین، زبانزدِ مردمِ عادی نیست اما اکتشافاتِ او بر شیوه‌های زندگی تک‌تک انسان‌ها تأثیر می‌گذارد. فون نویمان در نوجوانی شالوده‌ی جدیدی برای ریاضیات ایجاد کرد. او بعدتر در آموزشِ ساختن و خنثی‌سازی‌ بمب اتم نقش مؤثری داشت.

احسان یارشاطر، از «بنگاه ترجمه و نشر کتاب» تا «ایرانیکا»

پرویز نیکنام

آنچه شوق زندگی را در درون ما زنده نگاه ‌می‌دارد امید به آینده است... اگر امید داریم که فردا ما نیز در جهان دانش سهمی داشته باشیم و از گروه غافلان نباشیم، باید امروز برای آینده طرحی دقیق و روشن فراهم کنیم و اکنون به آن بپردازیم.

سرپیچی از سرکوب: معادله‌ی چندمجهولی

شارون اریکسون نِپستَد

سربازان یا فرماندهان در ذهن خود چه محاسباتی می‌کنند تا به این تصمیم برسند که بهتر است از دستور سرکوب اطاعت کنند یا سرپیچی؟ دو عامل نقش اساسی دارند: اینکه نظامیان از حکومت حاضر نفع اقتصادی و سیاسی می‌برند، و اینکه حکومت را متزلزل می‌پندارند یا پایدار.

اختلاف نظر هاول و کوندرا بر سرِ چه بود؟

مت ولچ

کوندرا، که هفت سال بزرگ‌تر بود، از اواخر دهه‌ی ۱۹۵۰ یکی از مشوّقان اصلیِ بلندپروازی‌های روشنفکرانه‌ی هاول به شمار می‌رفت. اما این معلم و شاگرد بر سرِ بهترین روش‌ مقابله با کمونیست‌ها درگیر منازعه‌ی تلخِ ۲۵ساله‌ای شدند.

آزادی از قید احتیاج

دارن مک‌گاروی

مسئول عادلانه‌تر کردن جامعه برای طبقاتِ فرودست‌ کیست؟ رهبران سیاسی‌ای که احتمالاً هیچ قرابتی با تجارب مردم عادی ندارند؟ بازاری که سود برایش اولویت دارد و نه امنیت و رفاه این طبقه؟ یا اینکه خودِ این طبقات فرودست‌ بهتر می‌توانند منافع گروه‌های فرودست‌ را تأمین کنند؟

نظامیان و قیام‌های مردمی: کی سرکوب می‌کنند، کی سکوت، و کی حمایت؟

رؤیا ایزدی

سه خطر اصلی‌ رهبران حکومت‌های اقتدارگرا و حتی بعضی از حکومت‌های دموکراتیک را تهدید می‌کنند: ارتش، نخبگان سیاسی نزدیک و خودی، ‌و توده‌ی مردم. ارتش احتمال دارد کودتا کند،‌ نخبه‌های سیاسی نزدیک به رهبران احتمال دارد علیه‌شان توطئه ‌کنند، و توده‌ی مردم احتمال دارد قیام کنند.

میدان زنان مبارز

نثار تاج

از سال ۲۰۰۶ تا کنون بیش از ۱۱۲ هزار نفر در مکزیک ناپدید شده‌اند؛ اکثر ناپدیدشدگان به ایالت‌های خالیسکو، تامائولیپاس، مکزیکو، وراکروز و نُئِوو لئون تعلق دارند.

تشکیل گروه‌های مردمی، دستاورد پایدار خیزش «زن، زندگی، آزادی»

مریم فومنی

هرچند خیزش «زن، زندگی، آزادی» و اعتراضات و تظاهرات‌ گسترده‌ی آن از سوی گروه‌ها یا نهادهای مشخصی سازمان‌دهی نشده بود، اما به جرقه‌ای برای سازمان‌دهیِ مردمانی تبدیل شد که خشمگین و ناراضی از وضعیت کنونی به تغییر می‌اندیشند.

ابراهیم پورداود؛ نخستین مترجم فارسی اوستا

پرویز نیکنام

آنگاه که استاد دست به کار ترجمه و تفسیر اوستا زد، ایرانیان جز نامی از اوستا نشنیده بودند و از کیش و آیین و تمدن دیرین نیاکان خود بیخبر بودند. پورداود با تفسیر اوستای خود و کتابهای دیگری که طی چهل سال در این زمینه تألیف کرد، علیرغم متعصبان بیمایه، پردهای را که بر افتخارات گذشته‌ی ما کشیده شده بود برکنار کرد.

مردم چه چیزهایی را نمی‌خواهند بدانند و چرا

رناتا سالتسل

«من به هیچ‌ چیزی اعتماد ندارم.» این جمله را یک مردِ قزاق در مارس ۲۰۲۲ در هنگام بحث درباره‌ی اخبار و تصاویرِ مربوط به حمله‌ی روسیه به اوکراین به دخترخاله‌اش میلا سانینا، روزنامه‌نگارِ مقیم آمریکا، گفت.

جنبش مهسا، زمانه‌ی خستگی از خستگی‌ها

منصوره شجاعی

«نه» به جمهوری اسلامی، نجوایی است که طی سال‌ها، و مشخصاً در دهه‌ی اخیر، از عرصه‌ی خصوصی به خیابان و دیگر عرصه‌های عمومی رسید و با فریاد «زن، زندگی، آزادی» به انگاره‌ای جمعی برای مردم ایران تبدیل شد.

ما آنجا بودیم؛ روایتی از تجمع جمعه ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ در مقابل بیمارستان کسری در تهران

راضیه شاهوردی

چهره‌ی آدم‌ها سرشار از خشم و اندوه بود. نیامده بودند که از موقعیت استفاده کنند تا شعار بدهند یا جمعیتی را هدایت کنند. همه در سکوت و خشمگینانه به بیمارستان و سرکوبگران چشم دوخته بودند.