ایرانیان در داستانهای ایرانی
لیلا رضایی
عربها، ارامنه، کردها، کلیمیان، بلوچها، زرتشتیان، ترکمنها و دیگر ایرانیانی که فارس و مسلمانِ شیعه نیستند، چه سهمی از ادبیات داستانی مدرن در ایران دارند و چه تصویری از آنها در ادبیات ارائه شده است؟
عربها، ارامنه، کردها، کلیمیان، بلوچها، زرتشتیان، ترکمنها و دیگر ایرانیانی که فارس و مسلمانِ شیعه نیستند، چه سهمی از ادبیات داستانی مدرن در ایران دارند و چه تصویری از آنها در ادبیات ارائه شده است؟
شاهنشاهی ساسانی، در دوران شکوفاییاش در حدود سال ۶۲۰ میلادی بر گسترهای از اورشلیم در غرب تا سمرقند در شرق فرمانروایی میکرد. کاخ شاهنشاهی در شهر باستانی تیسفون، نزدیک بغداد امروزی، کانون سیاسی این پادشاهی پهناور بود و مذهب رسمیاش، کیش باستانی ایرانی، آیین زرتشتی بود. در نمادشناسی شاهی، شاه ساسانی با اورمزد، خالق خوب یا خدا، در پیوند بود.
زیر و بمها و باید و نبایدهای برگزاری یا تعویق کنکور در ایرانِ کرونازده، حذف و جایگزینی آن با روشهای دیگر و همچنین شیوههای پذیرش دانشگاهها در دیگر کشورها را با مهدیه گلرو، فعال دانشجوییِ برابریخواه که در ایران از تحصیل محروم و بارها زندانی شده و به تازگی به سوئد مهاجرت کرده، بررسی کردهایم که در ادامه میخوانید.
موقعیت ترکیه به عنوان پلی میان خاورمیانه و آسیای مرکزی و اروپا، این کشور را به معبری برای مهاجرت از کشورهای شرقی به غربی تبدیل کرده است. در طول تاریخ هم آناتولی مسیر گذر مهاجرتهای جمعی و میزبان میلیونها مهاجر بوده است. البته این مهاجرتها که دلایل و پیامدهای گوناگونی دارند، در نهایت در پیدایش جغرافیای رنگارنگ آناتولی هم مؤثر بودهاند. اما در چند سال اخیر وضعیت پناهجویان در ترکیه به مسئلهای ملی و بینالمللی تبدیل شده است.
فکر کنید به کتابهایی که اعراب مسلمان پس از تسخیر ایران سوزاندند. دقت کنید، فقط کتابها نیستند که برای همیشه از بین رفتهاند؛ مسیرهای ادبیای که این کتابها و نویسندگانشان ساخته و پرداخته بودند نیز از میان رفته است. فکرش را بکنید، در بین این کتابها احتمالاً بسیاری از منابع نوشتاری شاهنامه را میشد پیدا کرد و اگر این کتابها باقی مانده بود چقدر تحقیق در مورد شاهنامه گستردهتر و دقیقتر میشد.
چطور دهها نهاد ریز و درشت دولتی در ایران توانستند سیاستهای جداسازی جنسیتی را توجیه کرده و بقبولانند؟ شیوههای اجرایی این قوانین و آییننامهها چطور شکل گرفت و پیش رفت؟ چه کسانی از فضاهای جداسازیشده استفاده میکنند و این فضاهای عمومی خطکشی و مرزبندی شده، برای زنان چه معنا و مفهومی دارد؟
از انقلاب فرانسه به این سو که جامعهی غربی وارد دوران مدرنیته شد، شکل رابطهی قدرت و هنر هم تغییر کرد. حتی در آخرین شکل این رابطه که تا قرن بیستم میلادی ادامه داشت و حتی امروز نیز در برخی کشورها نظیر فرانسه همچنان رایج است، دولت وظیفهی قانونی دارد که مقداری از بودجهی مورد نیاز تولید آثار هنری را بپردازد، حتی اگر این هنر اعتراضی و در مخالفت با سیاستهای دولت باشد.
تاریخ کُردها پر از تجربههای تلخ مرگ دستهجمعی در جنگهاست، هم تجربهی زیستهی قتلعام و هم تجربهی سکوتی که قدرتهای حاکم بر آنها تحمیل کردهاند تا سرکوب آنها را دیگرگونه بازنمایی کنند. و از این رو گاه تجربهی دردناک کردها در سایهی سکوت هرگز از ورای مرزهای جغرافیای فاجعه دورتر نرفته است.