آزار و اذیت اقلیت‌های جنسی در جمهوری آذربایجان
eurasianet
۲۲ سپتامبر، مردی نوزده ساله، طراح لباسی پرشور که فعلاً در فروشگاه لوازم آرایشی کار می‌کند، داشت در مرکز باکو قدم می‌زد. مردی دیگر ــ جوان، با چهره‌ای مطبوع و خوش‌پوش ــ به سویش رفت و خواست با او سر صحبت را باز کند.
این طراح لباس جوان که خواسته نامش محفوظ بماند گفت: «وانمود کرد که همجنس‌گراست و گفت آپارتمانی در همین حوالی دارد و به آن‌جا دعوتم کرد. اول سعی کردم نادیده بگیرمش اما او پافشاری کرد و من هم گفتم که همجنس‌گرا هستم.» این طراح لباس گفت بلافاصله سر و کله‌ی مرد دیگری پیدا شد و دوتایی دست‌هایش را گرفتند و سوار ماشینش کردند و او را به مقر پلیس بردند. بعد از ۱۲ ساعت بازداشت، مجبورش کردند کاغذهایی را که اجازه نداشت بخواند امضاء کند و ۱۵۰ منات (حدود ۸۸ دلار) جریمه بدهد.
از آن به بعد سر کار نرفت و پس از تاریک شدن هوا تنهایی به خیابان پا نگذاشت. می‌گوید: «پلیس به من هشدار داد که اگر یک بار دیگر من را ببینند دوباره دستگیرم می‌کنند. به همه مشکوک بودم. اگر کسی نگاهم می‌کرد راهم را کج می‌کردم و دور می‌شدم.»
از پانزدهم سپتامبر در آذربایجان ده‌ها نمونه‌ی مشابه این اتفاق در خیابان‌ها، خانه‌ها و میخانه‌ها برای مردان همجنس‌گرا و تراجنسیتی‌ها در سراسر شهر روی داده است. گروه‌های حامی اقلیت‌های جنسی می‌گویند دست‌کم صد نفر در موج هجوم اخیر دستگیر شده‌اند. اوراسیا توانسته به اطلاعات حداقل ۴۶ تن از بازداشتی‌ها دست یابد.
فعالان به پایمال شدن حقوق اقلیت‌های جنسی آذربایجان اعتراض می‌کنند ــ یک راهپیمایی در آلمان. ائتلاف نفس، اقلیت‌های جنسی آذربایجان
پلیس حملات را پذیرفته و برایش توجیهات گوناگونی ارائه کرده است، از حفظ عفت عمومی گرفته تا جداسازی افراد مبتلا به بیماری‌های مربوط به تغییر جنسیت.
احسان زاهدف، سخنگوی وزارت کشور، در گفت‌و‌گویی با اوراسیا گفت: «دلیل اصلی این دستگیری‌ها درخواست‌های مکرر شهروندان پایتخت بود. مردم شکایت می‌کردند که این قبیل افراد دور و بر ما پرسه می‌زنند، در خیابان‌های ما راه می‌روند و در کافه‌های ما می‌نشینند. "این آدم‌ها جایگاهی در ملت، کشور و ساختار فکری ما ندارند؛ لطفاً کاری علیه‌شان بکنید."»
زاهدف نگفت که چند نفر در جریان حملات دستگیر شده‌اند اما گفت در بین دستگیرشدگان شش نفر مبتلا به ایدز بوده‌اند و پنج نفر هم سیفیلیس داشته‌اند. پیش‌تر رسانه‌های حامی دولت گفته بودند که همه‌ی بازداشتی‌ها مبتلا به بیماری‌های آمیزشی بوده‌اند.
زاهدف گفت: «این ثابت می‌کند هم دغدغه‌های شهروندان ما و هم اقداماتی که انجام دادیم هر دو موجه‌اند. این برای بهداشت مردم مهم است. آن‌هایی هم که بیمار بودند از جامعه دور نگه داشته می‌شوند.»
رئیس مرکز ایدز وزارت بهداشت آذربایجان می‌گوید پلیس هیچ فرد مشکوک به ابتلایی را به مرکز نیاورده تا آزمایش شود، چیزی که از نظر قانونی لازم است. رئیس این مرکز، ناطق ذوالفقارف، در مصاحبه‌ای با اوراسیا می‌گوید: «شاید بازداشتی‌ها در سایر بیمارستا‌ن‌ها آزمایش شده‌اند اما تنها مرکز ایدز می‌تواند تشخیص ایدز را تأیید کند.» او افزود که طبق قانون پلیس مجاز نیست بدون حکم دادگاه افراد مظنون را وادار به انجام آزمایش ایدز کند، امری که در این پرونده مراعات نشد.
تنها چند گروه از اقلیت‌های جنسی آشکارا در داخل آذربایجان فعالیت می‌کنند؛ بجز آنها اغلب نهادهای حامی اقلیت‌های جنسی فعالیت‌های مربوط به آذربایجان را از خارج کشور پیش می‌برند. بسیاری از اقلیت‌های جنسی‌ای که اوراسیا در باکو با آنها مصاحبه کرده از بی‌برنامگی، ناهماهنگی جامعه و فقدان شماره‌ی تلفن مشخص برای مواقع اضطراری اعلام نارضایتی کردند. بسیاری کوشیده‌اند که دست به دامان سفارت‌های کشورهای غربی شوند اما اندکی از آنها نتیجه گرفته‌اند. یک مرد دگرباش محلی که به طور غیر رسمی از زمان آغاز دستگیری‌ها مسئولیت سخنگویی اقلیت‌های جنسی را بر عهده گرفته گفت: «برخی از سفارت‌ها گفتند که نمی‌توانیم کمک کنیم زیرا نمی‌خواهیم دولت شما را عصبانی کنیم. نمی‌دانیم چه باید کرد.»
هیچ سفارت یا دولتی بیانیه‌ی رسمی‌ای درباره‌ی سرکوب‌های اخیر صادر نکرده است. سخنگوی سفارت ایالات متحده در باکو به اوراسیا گفت: «ما نگران گزارش‌های مربوط به بازداشت و درمان بیمارانی هستیم که به اتهامات مشکوک بازداشت شده‌اند. ایالات متحده بازداشت افراد به خاطر جنسیت یا هویت جنسی‌شان را محکوم می‌کند.»
سفارت بریتانیا هم دربیانیه‌ای به اوراسیا گفت: «ما هیچ درخواست حمایتی نگرفته‌ایم اما اوضاع را از نزدیک دنبال می‌کنیم و از گزارش‌های اخیر بازداشت اقلیت‌های جنسی باخبریم.»
گروه شش نفره‌‌ای از وکلا هم بودند که می‌خواستند به بازداشت‌شدگان خدمات حقوقی ارائه دهند. اکنون همه‌ی آنها به سرپیچی از فرمان پلیس متهم شده‌اند
گروه شش نفره‌‌ای از وکلا هم بودند که می‌خواستند به بازداشت‌شدگان خدمات حقوقی ارائه دهند. اکنون همه‌ی آنها به سرپیچی از فرمان پلیس متهم شده‌اند. صمد رحیملی، یکی از وکلایی که هماهنگی‌های این حرکت را به عهده داشته‌اند، گفته که اکثر این وکلا به بیست روز زندان محکوم و برخی هم جریمه و بعد آزاد شده‌اند. این وکلا نمایندگی ۴۶ تن از متهمان را پذیرفته و از دادگاه تجدیدنظر باکو درخواست استیناف کرده‌اند. تا کنون چهار مورد از این درخواست‌ها رد شده و قرار است که دادگاه تجدیدنظر در چند روز آینده جواب بقیه‌ی درخواست‌ها را هم بدهد.
رحیملی افزود: «این قبیل یورش‌های ناگهانی پلیس به تناوب اتفاق می‌افتد اما این بار میزان اذیت و آزار افزایش یافته است.»
بنا به گفته‌ی رحیملی هیچ توجیه قانونی‌ای برای این دستگیری‌ها وجود ندارد. رحیملی می‌گوید: «اقدامات قانونی علیه ایشان بیشتر مبنایی تبعیض‌آمیز دارد تا توجیهی بر اساس منافع عمومی. علاوه بر این با آنها، چه در زمان دستگیری و چه در زمان بازداشت، بدرفتاری و شکنجه، برخورد‌های غیرانسانی و تحقیر‌آمیز کرده‌اند.»
پلیس پاسخی به ادعاهای مربوط به شکنجه نداده است. پیش از آن که اوراسیا بتواند از زاهدف، سخنگوی پلیس، درباره‌ی این اظهارات پرسشی بکند او تلفن را قطع کرد.
بسیاری از دستگیرشدگان از کمک‌های قانونی استفاده نکرده‌اند زیرا هنوز بیرون نیامده‌اند و نگران واکنش آشنایان بعد از علنی شدن همجنس‌گرابودن‌شان هستند.
برخی، مخصوصاً کسانی که از سوی خانواده‌شان طرد شده‌اند، احساس می‌کنند که چیزی برای از دست دادن ندارند. یک مرد تراجنسیتی در گفت‌وگو با اوراسیا شرح می‌دهد که چگونه در شهری کوچک او را از خانه بیرون انداخته‌اند و حالا در باکو زندگی بی‌ثباتی دارد. او خیاط است اما از تبعیضی که به خاطر جنسیتش در میزان دستمزد متحمل می‌شود ناراضی است. او چند بار بی‌خانمانی را تجربه کرده و در مواردی ناچار به تن‌فروشی و پیدا کردن مشتری در کنار خیابان شده است، همان کاری که داشت هفدهم سپتامبر همراه با دوستش می‌کرد و پلیس سراغ‌شان رفت. او فرار کرد اما دوستش دستگیر شد.
او گفت حالا جامعه‌ی اقلیت‌های جنسی باکو خود را پنهان می‌کند و منتظر می‌ماند. «نوعی حکومت نظامی برای مردان همجنس‌گرا برقرار است. الان ساعت ده شب هست و من می‌ترسم که بیرون بروم و چیزی برای خوردن بخرم. از پنجره به بیرون نگاه می‌کنم، همه راه‌شان را می‌روند و مشکلی ندارند؛ اما ما نه!»
برگردان: شهاب بیضایی
درنا سفرووا روزنامه‌نگار آزاد است. آن‌چه خواندید برگردان این نوشته‌ی او با عنوان اصلیِ زیر است:
Durna Safarova, ‘Now Azerbaijan Is Targeting the LGBTQ Community’, Coda Story, 2 October 2017.
