چگونه پسرمان را فمینیست بار بیاوریم؟
دخترانمان را طوری بار میآوریم که بتوانند با کلیشههای جنسیتی به مبارزه برخیزند و رؤیاهایشان را دنبال کنند، اما این کار را در مورد پسرانمان انجام نمیدهیم. نویسنده این پرسش را که «چگونه میتوانیم پسرمان را فمینیست بار بیاوریم؟» با گروهی از متخصصان اعصاب، روانشناسان، اقتصاددانان، متخصصان علوم اجتماعی و دیگر حوزهها مطرح کرده و بر اساس پاسخهای آنها گزارش جامعی نوشته که در ادامه میخوانید.
امروزه بسیار بیشتر از قبل پیش میآید که به دخترانمان بگوییم که میتوانند به هر چیزی که آرزویش را در سر میپرورانند تبدیل شوند: یک مادرِ فضانورد، یک دختر با منش و رفتاری پسرانه یا یک دختر با منش و رفتاری کاملاً دخترانه. اما این کار را در مورد پسرانمان انجام نمیدهیم.
هر چند در مورد نقشهایی که دختران میتوانند ایفا کنند انتخابهای بیشتری پیش رویشان گذاشتهایم، دنیای پسران همچنان مرزها و محدودههای خود را حفظ کرده و این واقعیتی است که دانشمندان علوم اجتماعی بر آن صحه گذاشتهاند. پسران را همچنان از علایقی که «زنانه» به شمار میآید بر حذر میدارند. به آنها میگویند که باید به هر قیمتی، سرسخت باقی بمانند و اگر خود را چیزی جز این نشان دهند، این تصور در موردشان ایجاد میشود که انگار از قدرت و نیروی کمتری به نسبت سایر پسرها برخوردارند.
اگر قصد داریم که جامعهای برابریخواه بسازیم؛ جامعهای که در آن همه بتوانند به شکوفایی برسند، باید به پسرها نیز انتخابهای بیشتری بدهیم. گلوریا استاینم نیز در این باره میگوید: «خوشحالم که داریم دخترانمان را شبیه پسرانمان بار میآوریم اما تا زمانیکه پسرانمان را نیز شبیه دخترانمان بار نیاوریم از این کار جوابی نخواهیم گرفت.»
استدلالِ پشت این سخن این است که نقشهای زنان بدون گسترش دادن نقشهای مردان، گسترش نمییابد. و البته این موضوع فقط به ضرر زنان نیست. علت اینکه امروزه مردان در مدرسه و محل کار، مدام سرخورده میشوند و از قافله عقب میمانند این است که پسرانمان را جوری بار نمیآوریم که بتوانند در شرایط اقتصادی جدید و چپگرا نیز موفقیتی حاصل کنند. مهارتهایی نظیر همکاری، همدلی و سختکوشی را معمولاً «زنانه» میخوانند و این در حالی است که چنین مهارتهایی در محیطهای کاری و آموزشی جهان امروز، روز به روز ارزش بیشتری پیدا میکند و تعداد شغلهای محتاج به چنین مهارتهایی به سرعت در حال افزایش است.
چیماماندا نگوزی آدیچی، نویسندهی نیجریایی در کتاب جدیدش، دستورالعملهایی را برای تربیت دختران فمینیست ارائه داده است. اما پرسش این است که چگونه پسرانمان را فمینیست بار بیاوریم؟
من از متخصصان اعصاب، اقتصاددانان، روانشناسان و متخصصانِ حوزههای دیگر خواستم که بر اساس جدیدترین تحقیقات و یافتهها در حوزهی جنسیت، به این پرسش پاسخ دهند. از فمینیست تعریف سادهای ارائه دادم: شخصی که به برابری کامل زن و مرد اعتقاد دارد... پاسخها و توصیههای آنها، دستکم برای کسانی که قصد دارند فرزندانی مهربان و متکیبهنفس بار بیاورند که بتوانند رؤیاهای خود را آزادانه دنبال کنند، بسیار سودمند است.
به پسرتان اجازهی گریه کردن بدهید
تونی پورتر، مؤسس گروه آموزشی «فراخوانی برای مردها»، از تحقیقات موجود مثال میزند و میگوید که پسران و دختران در دوران نوزادی و نوپایی، به یک اندازه گریه میکنند. از حدود پنج سالگی پسرها درمییابند که به خشمشان ایرادی وارد نیست اما ابراز احساسات و عواطفی که آنها را آسیبپذیر نشان دهد برایشان مجاز نیست.
او میگوید: «دختران ما اجازه دارند انسان باشند اما پسرانمان را ربات میپندارند. باید به پسرانمان یاد دهیم که آنها نیز از تمام احساسات و عواطف برخوردارند، و اینکه آنها هم میتوانند بایستند و بگویند: "من عصبانی نیستم، بلکه ترسیدهام." یا مثلاً بگویند: "احساساتم جریحهدار شده است" یا "به کمک نیاز دارم".»
برای پسرتان الگو بسازید
گلوریا استاینم: «خوشحالم که داریم دخترانمان را شبیه پسرانمان بار میآوریم اما تا زمانیکه پسرانمان را نیز شبیه دخترانمان بار نیاوریم از این کار جوابی نخواهیم گرفت.»
تحقیقات نشان میدهد که الگوسازی برای پسرها حتی بیشتر از دخترها جواب میدهد. شواهد فراوان ثابت میکند پسرانی که بی پدر بزرگ شدهاند، هم رفتار ناشایستتری دارند و هم در تحصیل و کسب درآمد، ضعیفترند. به باور اقتصاددانهایی نظیر دیوید آتر و ملانی واسرمن، یکی از علتهای این امر این است که آنها در اطراف خود مردانی را ندیدهاند که مسئولیتهایی را در زندگی به عهده گیرند. آقای پورتر توصیه میکند: «مردانِ خوب را در معرض دید پسرتان قرار دهید.»
اما به نظر تیم کینگ، مؤسس مدارس «اربَن پرپ اَکَدمیز»[1]برای آموزش پسران آفریقایی-آمریکاییِ کمدرآمد، باید زنان قدرتمند را هم به عنوان الگو به پسرانمان ارائه دهیم و با آنها از دستاوردهای زنان اطراف خود و زنان موفق و مشهور در عرصههای ورزش، سیاست و رسانه حرف بزنیم. پسرانی که مادران مجرد داشتهاند معمولاً برای دستاوردهای آنها احترام زیادی قائلاند.
او پسرها را تشویق میکند که به زنان چنین بنگرند.
به پسرتان اجازه دهید خودش باشد
به رغم این که نقشهای جنسیتی در مورد بزرگسالان بیمعنا شده، تحقیقات نشان میدهد که محصولات تولیدی برای کودکان، حتی نسبت به پنجاه سال پیش، بیشتر دچار تفکیک جنسیتی شده است. شاهزاده خانمهای صورتیپوش و کامیونهای آبیرنگ، نه تنها سراسر قفسهی اسباببازیها را در فروشگاهها اشغال کردهاند بلکه بر لیوانها و مسواکها نیز نقش بستهاند. بنابراین عجیب نیست که کودکان نیز علائقشان را بر همین اساس تنظیم کنند.
اما تحقیقاتِ متخصصان اعصاب ثابت میکند که کودکان با چنین سلیقهها و انتخابهایی به دنیا نمیآیند. تا میانههای قرن بیستم، صورتی، رنگی پسرانه و آبی، رنگی دخترانه محسوب میشد. نوزادانی که مورد مطالعه قرار گرفتهاند هنگام انتخاب اسباببازیها بین آنها چندان تفاوتی قائل نشدهاند. تحقیقات نشان میدهد که این تفاوتگذاری در انتخابها درست از زمانی آغاز میشود که کودکان به جنسیت خود پی میبرند، یعنی حدود دو تا سه سالگی. در این سنین است که انتظارات جامعه میتواند علائق غیراکتسابی کودک را نیز تحتالشعاع قرار دهد. با این حال، بنا به گفتهی کمپبل لیپر، رئیس دانشکدهی روانشناسی دانشگاه کالیفرنیا در سانتا کروز، مطالعات بلندمدتی در مورد افراد مختلف نشان میدهد که سیاست تفکیک اسباببازیها تأثیر طولانیمدتی بر ایجاد شکاف جنسیتی در دوران تحصیل و همچنین مهارتهای فضایی و اجتماعی افراد دارد.
برای اینکه کودکان بتوانند تمام قابلیتهای خود را نشان دهند، باید علائق خود را اعم از اینکه با عرف همخوانی داشته باشد یا نداشته باشد، دنبال کنند. پس بگذارید این کار را انجام دهند. ما نمیگوییم فرض را بر این بگذارید که تمام کودکان دوست دارند کارهای مشابهی انجام دهند بلکه میگوییم اطمینان یابید که علائق آنها را محدود نکردهاید.
دانشمندان علوم اجتماعی میگویند به کودکانتان پیشنهاد کنید که در بازیهایی که پایانِ باز دارند، مثل بازی ساختمانسازی یا گِلبازی شرکت کنند، و پسربچهها را - حتی اگر خودشان هم در پی این چیزها نباشند - تشویق کنید که ظاهر خود را بیارایند یا در کلاسهای هنر ثبت نام کنند. با صدای بلند، کلیشهها را به چالش بکشید. مثلاً بگویید: «خیلی بد است که روی جعبهی این اسباببازی، فقط تصویر دختران را چاپ کردهاند چون من میدانم که پسرها هم دوست دارند با خانههای عروسکی بازی کنند.» این کار میتواند جایگاه زنان را نیز ارتقاء ببخشد. به باور محققان، علت اینکه والدین، دخترانشان را تشویق میکنند که بازیکن فوتبال یا پزشک شوند اما در مورد بالرین یا پرستار شدنِ پسرانشان چنین نمیکنند، این است که به نظرشان «زنانگی» جایگاه نازلتری از «مردانگی» دارد.
به پسرتان یاد دهید از خودش مراقبت کند
پسران و دختران در دوران نوزادی و نوپایی، به یک اندازه گریه میکنند. از حدود پنج سالگی پسرها درمییابند که به خشمشان ایرادی وارد نیست اما ابراز احساسات و عواطفی که آنها را آسیبپذیر نشان دهد برایشان مجاز نیست.
جاوانزا کونجوفو، نویسنده و مدرس حوزهی آموزش پسران سیاهپوست، میگوید: «بعضی مادرها دخترانشان را بزرگ میکنند اما به پسرانشان تنها عشق میورزند. مثلاً دخترانشان را به مطالعه، انجام کارهای خانه و مزرعه و رفتن به کلیسا وامیدارند، اما در مورد پسرانشان چنین نمیکنند.»
نتایج تحقیقات دانشگاه میشیگان، این تفاوت را به خوبی نشان میدهد: دختران آمریکایی ۱۰ تا ۱۷ ساله هر هفته دو ساعت بیشتر از پسران همسن و سال خود به انجام کارهای خانه و مزرعه میپردازند، و با این حال، احتمال اینکه پسران بابت انجام این امور مبلغی نیز دریافت کنند ۱۵ درصد بیشتر است.
آن ماری اسلاوتر، مدیرعامل بنیاد «آمریکای جدید» در این باره میگوید: «باید به پسرهایمان کارهایی مثل پختوپز و نظافتِ خانه را یاد بدهیم و در کل به آنها بیاموزیم که از خودشان مراقبت کنند تا بتوانند در امور خانه به میزانی برابر با دختران، از خود کارایی نشان دهند، چنانکه انتظار داریم که دخترانمان نیز در محل کار اینگونه باشند.»
به پسرتان یاد دهید از دیگران مراقبت کند
آمار و اطلاعات نشان میدهد که هنوز هم زنان بیش از مردان به مراقبت از کودکان، افراد کهنسال و انجام کارهای خانه میپردازند و این حتی در مورد والدینی که هر دو شغل تماموقت دارند صدق میکند. این در حالی است که تعداد مشاغلی که به مراقبت از دیگران مربوط میشود با بیشترین سرعت در حال افزایش است. پس به پسرانتان یاد دهید که از دیگران مراقبت کنند.
خانم اسلاوتر توصیه میکند که با پسرانمان دربارهی اینکه مردان چطور میتوانند بین کار بیرون و امور مربوط به خانواده توازن برقرار کنند صحبت کنیم و به آنها بگوییم که نه تنها از دختران بلکه از پسران هم انتظار میرود از والدین و بستگانشان در دوران کهنسالی مراقبت کنند. از پسرانتان بخواهید که در پختن سوپ برای دوست بیمارتان به شما کمک کنند یا برای ملاقات خویشاوند بیمارتان همراه شما به بیمارستان بیایند. مسئولیت مراقبت از حیوانات خانگی و خواهر و برادر کوچکتر را به آنها بسپارید. آنها را تشویق کنید که از بچهها مراقبت کنند و تعلیم و تربیت آنها را بر عهده گیرند. اخیراً پروژهای اجرا شده که بر اساس آن، کودکان خردسال و نوپا را به کلاسهای مدارس ابتدایی میبرند و تأثیر این کار را بر دانشآموزان آن کلاسها بررسی میکنند، و نتیجهاش این بوده که همدلی میان دانشآموزان به میزان چشمگیری افزایش و خشونت و پرخاشگری آنها به میزان چشمگیری کاهش یافته است.
تقسیم کار کنید
دان کلاوسون، جامعهشناس دانشگاه ماساچوست در امهرست، میگوید: «در مورد انجام کارهای خانه و مراقبت از کودکان، حتیالامکان به نقشهای جنسیتی تن ندهید. به عمل کار برآید، به سخنرانی نیست! اگر همیشه آشپزی و نظافت خانه بر عهدهی مادر باشد و چمنزنی به عهدهی پدر، و در مجموع پدر خانواده اغلب اوقاتش را خارج از خانه سپری کند، کودکان نیز از همینها الگو خواهند گرفت.»
در امور مربوط به نانآوری نیز مشارکت کنید. نتایج یک تحقیق نشان میدهد که مردانی که مادرانشان دستکم یک سال در دوران نوجوانی آنها شاغل بودهاند، بیشتر احتمال دارد که با زنان شاغل ازدواج کنند. از یافتههای تحقیق دیگری چنین برمیآید که پسرهای زنانی که پیش از چهارده سالگیِ فرزندشان، برای مدت زمانی شاغل بودهاند، در بزرگسالی وقت بیشتری را صرفِ کارهای خانه و مراقبت از کودکان میکنند.
کاتلین مکگین، استاد دانشکدهی بازرگانی دانشگاه هاروارد میگوید: «مردانی که مادران شاغل داشتهاند، دیدگاههای بسیار برابریخواهانهتری در مورد جنسیت دارند.»
پسرتان را به دوستی با دخترها تشویق کنید
تحقیقات دانشگاه ایالتی اریزونا نشان میدهد که کودکان در اواخر دوران پیشدبستانی کمکم خود را از جنس مخالف جدا میکنند و بیشتر با همجنسهایشان دوست و همبازی میشوند و این خود، کلیشههای جنسیتی را در آنها نیرومندتر میکند. اما کودکانی که به بازی با دوستانی از جنس مخالفشان تشویق میشوند یاد میگیرند که در مورد حل مشکلات خود نیز بهتر عمل کنند و در کل، ارتباطات بهتری داشته باشند.
ریچارد فیبس، رئیس دانشکدهی سَنفورد در دانشگاه اریزونا، که به مطالعهی جنسیت و آموزش اختصاص دارد، میگوید: «هر قدر دستهبندی جنسیتی گروهها یا فعالیتها آشکارتر باشد، احتمال تقویت کلیشهها و سوگیریهای جنسیتی هم بیشتر خواهد شد.»
سیاست تفکیک اسباببازیها تأثیر طولانیمدتی بر ایجاد شکاف جنسیتی در دوران تحصیل و همچنین مهارتهای فضایی و اجتماعی افراد دارد.
به نظر کریستیا براون، روانشناسِ رشد در دانشگاه کنتاکی، با برگزاری جشن تولدهای مختلط برای فرزندانمان و تشویق آنها به عضویت در تیمهای مختلط ورزشی، میتوانیم آنها را به سمتی هدایت کنیم که دیگر جایز ندانند که یک گروه صرفاً به خاطر جنسیتش از فعالیتی محروم شود. سعی کنیم که در کلام نیز بین آنها فرقی نگذاریم. نتایج یک تحقیق نشان میدهد هنگامی که معلمان پیشدبستانی شاگردان خود را نه با واژهی «بچهها» بلکه با واژههای «دخترها و پسرها» صدا میکنند، باورهای کلیشهای دانشآموزان در مورد نقشهای زنانه و مردانه به طور چشمگیر افزایش مییابد و به همین دلیل است که کمتر با کودکانی از جنس مخالف همبازی میشوند.
به باور آقای پورتر، پسرانی که با دخترها دوستی میکنند کمتر احتمال دارد که به زنان به عنوان فتوحات جنسی خود نگاه کنند.
به پسرتان یاد دهید که «نه یعنی نه»
اموری نظیر احترام گذاشتن و کسب اجازه از مواردی است که به روشهای زیر میتوانیم آنها را به فرزندانمان آموزش دهیم:
به کودکان از همان سنین پیشدبستانی یاد بدهیم که پیش از لمس بدن همدیگر، از یکدیگر اجازه بگیرند. همچنین به آنها قدرت کلمهی «نه» را بیاموزیم – مثلاً هنگامیکه این کلمه را به زبان میآورند، از قلقلک دادنشان یا کشتی گرفتن با آنها دست برداریم.
برای اینکه فرزندانمان شیوههای صحیح حل مشکلات را بیاموزند، در خانه برایشان الگوسازی کنیم. به نظر دبلیو. بردفورد ویلکاکس، جامعهشناس و مدیر پروژهی ملی ازدواج در دانشگاه ویرجینیا، کودکانی که در معرض طلاق والدین یا بدرفتاری و سوءاستفاده قرار میگیرند، در آینده از حل اختلافات در روابط عاشقانهی خود عاجزند.
هنگامیکه دیگران نابردباری و تعصب نشان میدهند سکوت نکنید
خانم براون توصیه میکند که وقتی شاهد اذیت و آزار کسی هستیم ساکت نمانیم و به پسرانمان نیز این نقشها را در بازی با آنها بیاموزیم تا هنگام مشاهدهی چنین رفتارهایی به خود جرئت دهند و مداخله کنند.
هنگامیکه رفتار ناشایستی از پسران میبینید صدایتان را بالا ببرید. اینکه «پسرها همیناند» توجیه خوبی برای بدرفتاری آنها نیست. از آنها انتظار بیشتری داشته باشید. آقای کینگ میگوید: «حواستان به اصلاح رفتارهایی باشد که ناشایست، نابردبارانه، نامحترمانه و توهینآمیز است.»
هیچگاه واژهی «دختر» را به عنوان دشنام به کار نبرید
نه به خود و نه به پسرتان اجازهی بر زبان آوردن چنین جملاتی را ندهید: فلانی توپ را مثل دخترها پرتاب میکند یا شبیه دخترها میدود. از واژهی «زنصفت» و مترادفهای توهینآمیزترِ آن استفاده نکنید. این منع را در مورد تعریف کردن جوکهای ضدزن نیز در نظر بگیرید.
مراقب پیچیدگیها و ظرافتهای زبان نیز باشید. تحقیقات امیلی کین، جامعهشناس کالج بیتس، ثابت میکند که والدین بیشتر به دلیل ترس از مسخره شدن پسرانشان نقشهای سنتی جنسیتی را به آنها تحمیل میکنند. او میگوید: «همهی ما میتوانیم با پرهیز از قضاوتها و دست برداشتن از فرضیات سخیفِ روزمرهمان در مورد اینکه یک فرد با توجه به جنسیتش از چه چیزی لذت میبرد یا در چه زمینهای میتواند بهتر عمل کند، کمک بزرگی بکنیم.» به نظر لایس الیوت، متخصص اعصاب دانشگاه روزالیند فرانکلین، پسرانی که مورد تمسخر قرار میگیرند میتوانند مثلاً بگویند: «نه، همه میتوانند با مهرهها بازی کنند.» یا «من دختر نیستم اما منظور شما این است که آنها از پسرها بدترند؟»
برای پسرتان زیاد کتاب بخوانید، از جمله کتابهایی دربارهی دختران و زنان
احتمالاً این حرف به گوشتان آشنا است که پسرها در علوم و ریاضیات مستعدتراند و دختران در دروسی مثل زبان و خواندن. باعث و بانیِ به وجود آمدنِ این کلیشهها خود ماییم. بر اساس تحلیل آماریِ آقای لیپر، مادران بیشتر با دخترهایشان حرف میزنند تا پسرانشان. با کلیشهها بجنگید و با پسرانتان حرف بزنید، برایشان کتاب بخوانید و آنها را به مطالعه تشویق کنید.
کتابهایی دربارهی انواع و اقسام مردم و قصههایی سنتشکنانه برایشان بخوانید، نه فقط قصههایی دربارهی پسرهایی که جهان را نجات میدهند و دخترانی که نیاز دارند کسی نجاتشان دهد. وقتی میبینید که کتاب یا خبری، آن کلیشهها را بازسازی کرده، دربارهاش با پسرانتان صحبت کنید. مثلاً بگویید: «چرا خرسِ مادر در قصههای خرسهای برنستین، همیشه لباس راحتی خانگی به تن دارد و به ندرت از خانه بیرون میرود؟ چرا در متن این خبر، عکسی چاپ شده که فقط مردان، آن هم مردان سفیدپوست در آن وجود دارند؟»
خانم براون میگوید: «این کار را باید از سه سالگی آنها شروع کنیم، یعنی از زمانی که کلیشهها دیگر واقعاً رویشان تأثیر میگذارد و به آن توجه نشان میدهند. اگر به آنها نگویید که اینها فقط کلیشهاند، تصور خواهند کرد که درستش همین است.»
پسرانگیاش را جشن بگیرید
بزرگ کردن پسرها به این شیوههایی که برشمردیم، معنایش این نیست که فقط به آنها گوشزد کنیم که چه کارهایی را نباید انجام دهند یا بر تمام تفاوتهای جنسیتی خط بطلان بکشیم. خانم الیوت این مثال را مطرح میکند که تمام پستاندارانِ نر در نزاعها درگیر میشوند و عاشق جستوخیزند.
بنابراین با پسرهایتان کشتی بگیرید، جوک بگویید، به تماشای مسابقات ورزشی بنشینید، از درخت بالا بروید، آتش روشن کنید. به پسرهایتان یاد بدهید که قدرتشان را نشان دهند – قدرت اعتراف به احساسات و عواطفشان را. به آنها یاد بدهید که زندگی خانوادهشان را تأمین کنند – با مراقبت از اعضای خانوادهشان. به آنها نشان دهید که چگونه میتوان سفت و سخت بود – به اندازهی کافی در مقابل نابردباری و تعصب، سرسختی نشان داد. به آنها اعتماد به نفس بدهید – تا به دنبال هر شوری که در سر دارند بروند.
برگردان: سپیده جدیری
کلر کین میلر خبرنگار نیویورک تایمز در حوزههای خانواده و جنسیت است. آنچه خواندید برگردان این مقاله است:
Claire Cain Miller, ‘How To Raise A Feminist Son’, The New York Times, 1 June 2017
[1] Urban Prep Academies