عاملان نسل‌کشی می‌گفتند که وقتی با قمه به توتسی‌ها حمله می‌کردند انسانی در برابر خود نمی‌دیدند. اما این حرف به این معنا نیست که در هنگام حمله دچار توهم بودند یا چشم‌شان خوب نمی‌دید. منظورشان این بود که توتسی‌ها را انسان نمی‌شمردند. وقتی قاتلان به قربانیان خود می‌نگریستند همان چیزی را می‌دیدند که من و شما می‌بینیم. آنها موجوداتی شبیه به انسان می‌دیدند، موجوداتی که از هیچ نظری با کسانی که انسان می‌شماریم، تفاوتی نداشتند. اما قاتلان چیزی را که می‌دیدند به شیوه‌ای متفاوت از من و شما «تفسیر می‌کردند».
چند روز پیش، به دوستی گفتم که مرکز ایالت تنسی ناکس‌ویل است. او بی‌درنگ با دستش اشاره کرد که نه نه نه، و گفت: «خیر، نشویل است.» پیداست که حرف من درست نبود. اما از آنجا که به درستیِ آنچه می‌گفتم عقیده داشتم، باری به هر حال راستگو بودم. هرچند اشتباه کردم اما دروغ نگفتم. این تمایز میان درستی و راستگویی مهم است اما بیم آن می‌رود که در بحث و جدل‌های مربوط به سیاستِ «پساحقیقت» و «اخبار جعلی» گم شود.
«می‌توان بهشت را جهنم جلوه داد و برعکس؛ و می‌توان فلاکت‌بارترین شکل زندگی را بهشت جلوه داد.» این نقل قول از هیتلر در کتاب نبرد من ممکن است برای انسانِ امروز کلیشه به نظر برسد زیرا انتظار می‌رود که رشد فکری، گردش آزاد اطلاعات و در مجموع فرایند افزایش آگاهی، آسیب‌پذیریِ او را در برابر چنین تلاش‌هایی کاهش داده باشد. آیا به‌راستی چنین شده است؟
پس از گزارش‌های بالا از میزان مرگ‌ومیر، که تنها به استانبول مربوط می‌شد، حکومت به صورت پنهانی دلیل مرگ و سن افراد را از اطلاعات تمامی گزارش‌های مرگ‌ومیر حذف کرد. پلیس از چند عضو انجمن پزشکی ترکیه، که نماینده‌ی ۸۰ درصد از پزشکان ترکیه است، بازجویی کرد و کسانی را که اطلاعاتی مغایر با آمار حکومتی منتشر کرده بودند، از گروه مقابله با کووید-۱۹ کنار گذاشت.
آنچه جمهوری اسلامی انجام می‌دهد سناریوسازی و تبلیغ گفتمانی است که اساس آن بر دروغ، تحریف و جعل واقعیت بنا شده است. در مقابله با این رفتار زیان‌آور، بهترین راهکار راستگویی است. در چهار دهه‌ی گذشته یکی از ضربات بزرگی که بر پیکره‌ی ایران و ایرانیان وارد شده همین معنازدایی از همه چیز و بی‌معنا و کردن آنهاست، از گفتار بگیرید تا کردار. برای مقابله با آن باید در هر شاخه‌ای که پهنه‌ی کار و تخصص ماست، معنی بیافرینیم.
دیوارنویسی‌ها گاهی صریح است و گاهی در لفافه. یکی مستقیم پیام می‌دهد «همجنس‌گرایی بیماری نیست، همجنس‌گراستیزی بیماری اجتماعی است». و دیگری با زبان شعر می‌گوید «برافشان تا فرو ریزد هزاران جان ز هر مویت».