روشنفکر

میلان کوندرا در کتاب یک دیدار از برخورد تصادفی‌اش با دوست روزنامه‌نگاری در دهه‌ی ۱۹۷۰ ــ زمانی که کشورش، چکسلواکی، در اشغال روس‌ها بود ــ یاد می‌کند.

سرگذشت ایوان کلیما، بهومیل هرابال، واتسلاو هاول و ... سرنوشت کسانی است که به‌رغم فشارهای نظام خودکامه، مشعل استقامت سازنده را در چکسلواکی فروزان نگه داشتند. آنها وقتی از دانشگاه اخراج شدند، سمینارهای زیرزمینی را برگزار کردند. وقتی ممنوع‌القلم شدند، جزوه‌های سامیزدات را نوشتند و پخش کردند و زمانی که از اجرا در سالن‌های عمومی بازماندند به تمرین و اجرای نمایش‌های خصوصی روی آوردند.

او از دهه‌ی 1990، کتاب‌های عامه‌پسندی درباره‌ی زبان، ذهن و رفتار انسان نوشته، اما در دهه‌ی اخیر به علت موضع نامتعارفش درباره‌ی وضعیت دنیا بیش از پیش شهرت یافته است. پس از بحران مالی سال‌های 2009-2008، در حالی که دیگر نویسندگان سرگرم نگارش کتاب‌هایی درباره‌ی ازهم‌گسیختگیِ عمیق جامعه بودند، پینکر سازِ مخالف زد و گفت که اوضاع دنیا بهتر از همیشه است.

محمود درویش، مانند پیامبران، میان سه زمان: گذشته‌ی تراژیکِ «نکبت» فلسطینی، حالِ اشغال و تبعید، و آینده‌ای با امید به رهایی قرار دارد. زینت حلبی با قرار دادن او در چارچوب دوران روشنگری عرب و جهان پس-از-بهارِ عربی، رهایی فلسطین را به عنوان راهی برای رستگاری کل بشریت ارائه می‌دهد.

روشنفکر کیست و چه وظایفی بر عهده دارد؟ یکی از نامدارترین اندیشمندان این دوران، نوام چامسکی، سال‌هاست به این موضوع پرداخته و اخیراً کتابی در این باب نوشته است.