صنعتگران خاطره‌ساز ایران

صنعتگران و کارآفرینان ایرانی از حدود هفتاد سال پیش شروع به تولید کالاهایی کردند که زندگی ایرانیان را تغییر داد و به بخشی از خاطرات چند نسل تبدیل شد. آشپزخانه‌های دودگرفته با ورود چراغ‌گاز و وسایل گازسوز تغییر کردند؛ با ورود پیکان، بسیاری از ایرانیان صاحب خودرو شدند؛ کفش ملی، جای گیوه و گالش را گرفت؛ بیسکوئیت، پفک نمکی و ویفر مینو مزه‌ی‌ تازه‌ای به شیرینی‌های ایرانی اضافه کرد؛ پارس توشیبا تلویزیون را همگانی کرد و اکنون پلوپزهایش در اکثر خانه‌ها پیدا می‌شود.

سازندگان این محصولات که ایرانیان را به دنیای جدیدی واردد کردند، چه کسانی بودند؟ این مجموعه مروری است بر زندگی و دستاوردهای پیش‌آهنگان تولید صنعتی در ایران.

حبیب ثابت؛ مردی که تلویزیون را به ایران آورد

پرویز نیکنام

حبیب ثابت بعد از تأسیس کارخانه‌ی پپسی، تلویزیون ایران را راه انداخت و در کنار آن، به فعالیت‌های دیگرِ اقتصادی‌اش ادامه داد. ابتدا از طریق شرکت ثابت‌پاسال، لاستیک ماشین وارد ‌می‌کرد و پس از آن، تصمیم گرفت تا کارخانه‌ی تولید لاستیک را در ایران راه‌اندازی کند.

محسن آزمایش؛ صنعتگر تنها

پرویز نیکنام

محسن آزمایش برخلاف هم‌عصران و رقبایش، مانند برخوردار و برادران ارجمند در شرکت ارج که به‌صورت خانوادگی یا با سرمایه‌ی نسلی و آموزش‌های دانشگاهی کارشان را شروع کرده بودند، یکه‌وتنها، بدون داشتن تحصیلات عالی، کارش را شروع کرد و با هوش و پشتکار شخصی توانست آزمایش را به یک برند ملیِ لوازم‌خانگی تبدیل کند.

محمود و محسن خلیلی، صنعتگرانی که گاز به خانه‌ی ایرانیان آوردند

پرویز نیکنام

یک سال پیش از ملیشدن صنعت نفت ایران، محمود خلیلی به خوزستان سفر کرد و دید که شرکت نفت گازهای مخازن را می‌سوزاند و به همین دلیل، عزمش را جزم کرد تا صنعت استفاده از گاز را در داخل ایران راه بیندازد. در آن زمان، مردم برای پختوپز از هیزم و نفت استفاده می‌کردند.

ارج، قدیمی‌ترین سازنده‌ی لوازم‌خانگی ایران

پرویز نیکنام

برخلاف اظهارنظرهای رایج و ساده‌انگارانه‌ی برخی محققان و روشنفکران، محصولات ارج مونتاژ و کار کارگران سرهم‌بندیکردن قطعات وارداتی نبود بلکه مهندسان شرکت برای تولید هر محصول ماه‌ها مطالعه می‌کردند. سرنوشت ساخت هر محصول و کارگاه‌های مختلفی که در کارخانه‌ی ارج ساخته شدند، هرکدام شرح جداگانه‌ای دارد و حاصل زحمات مهندسان ایرانی است.

علی خسروشاهی، خاطرات شیرین مینو

پرویز نیکنام

علی خسروشاهی نمایندگی نستله را تا زمان ملی‌شدن شرکت مینو در اختیار داشت، نستله تقریباً ۷۰درصد سهم بازار و رتبه‌ی اول را در بازار شیر و غذای بچه در ایران، در دست داشت و در محصولاتی نظیر نسکافه نیز در بازار بی‌رقیب بود.

محمدتقی برخوردار؛ پایه‌گذار صنایع خانگی ایران

پرویز نیکنام

هنگامی که از صنایع خانگی ایران سخن می‌گوییم، احتمالاً اولین نامی که به ذهنمان متبادر می‌شود، «محمدتقی برخوردار» است؛ شخصی که به پایه‌گذار و پدر صنایع خانگی ایران مشهور است. اما با وقوع انقلاب، همان سرنوشت تراژیکی که در انتظار بسیاری از صنعتگران و کارآفرینان ایرانی بود، گریبان حاجی برخوردار را نیز گرفت: مصادره‌ی اموال.

لاجوردی‌ها؛ از مخمل کاشان تا روغن نباتی

پرویز نیکنام

در یازدهم تیرماه سال 1358 فهرستی ۵۱ نفره از سوی شورای انقلاب منتشر شد که نام پنج نفر از اعضای خانوادهی لاجوردی در آن بود: سید محمود لاجوردی به همراه فرزندانش قاسم، احمد و حبیب و برادرش اکبر لاجوردیان. مصادرهی اموال نقطه‌ی پایانی بود بر زندگی خانواده‌ای که‌ بیش از یکصد سال در تجارت و تولید فعال بودند و بزرگترین مجموعهی صنعتی ایران را تأسیس کردند.

حبیب القانیان، سازنده‌ی ساختمان‌های پلاسکو و آلومینیوم، اولین نمادهای توسعه

پرویز نیکنام

حبیب القانیان در سال ۱۳۳۹ احداث این بنا را شروع کرد و آن را پلاسکو نامید چون خودش اولین و بزرگترین تولیدکنندهی انواع پلاستیک و ملامین در ایران بود. این بنا برای مدتی بلندترین ساختمان تهران بود و در پایتخت دومیلیونی از هر گوشهای دیده می‌شد؛ ساختمانی هفده طبقه‌ای با اسکلت فلزی که ۵۶۰ واحد تجاری داشت و زیربنایش ۲۹ هزار متر مربع بود.