جغرافیا علیه تاریخ

جی. پی. مورگان (۱۸۳۷-۱۹۱۳) یکی از ثروتمندترین و مقتدرترین سرمایه‌داران آمریکا و صاحب بسیاری از مهم‌ترین صنایع و شرکت‌های آمریکا در زمان خود بود. او مجموعه‌های هنری و کتاب‌های خطی نفیسی هم داشت، از جمله آثار مولانا و حافظ، که در کتابخانه مجلل‌اش در نیویورک نگه‌داری می‌کرد. وقتی عبدالبهاء در نیویورک بود جی. پی. مورگان از او دعوت کرد که در کتابخانه‌اش به دیدار او برود.

هانری کارتیه-برسون، هنرمند فرانسوی، از بزرگ‌ترین عکاسان در تاریخ هنر عکاسی است. کارتیه-برسون در سفرهای خود به هندوستان عکس‌های تاریخی و بسیار اثرگذاری گرفت که علاقه‌مندان غربی و غیرهندیِ او از وجود آن‌ها کمتر اطلاع دارند. در این نوشته، نگاهی به این عکس‌ها و ویژگی‌های آن‌ها می‌اندازیم.

آغاز قرن بیستم، در زمان سفر عبدالبهاء به آمریکا، دوران شکوفاییِ صنایعِ بزرگ در آمریکا بود، و سرمایه‌داری و فقر به موازات هم با سرعت بی‌سابقه‌ای رشد می‌کرد. مسئله‌ی شکاف‌های اجتماعی بین فقیر و غنی و راه‌هاى تعدیل آن یکى از موضوعاتى بود که عبدالبهاء در صحبت‌هایش مکرر به آن مى‌پرداخت. یکى از کسانى که عبدالبهاء با او در این باره گفتگو و مکاتبه داشت، اندرو کارنگی بود، که می‌گویند ثروتمندترین سرمایه‌دار زمان خود بود.

دهم اکتبر «روز جهانی مبارزه با مجازات اعدام» است. اما برای حذف مجازات اعدام، آیا ضرورت دارد که درصد قابل ملاحظه‌ای از مردم، استدلال‌های مخالفان این مجازات را بپذیرند و با آنان همراه شوند؟ یا این که نهاد «دولت» می‌تواند – یا باید – بدون توجه به این که مردم چه فکر می‌کنند، مجازات اعدام را لغو کند؟

بعضی از پژوهشگران و دانشمندان ادعا کرده‌اند که میانگینِ بهره‌ی هوشی سیاه‌پوستان و آفریقایی‌تبارها به نسبت بقیه‌ی نژادها کمتر است. صرف نظر از این که چنین فرضیه‌ای اثبات نشده است، طرح چنین ادعایی در فضای عمومی مفید نیست، و نباید اجازه داد این فرضیه به عنوان موضوعی شایسته‌ی بحث و تبادل نظر آزاد مطرح شود.

در دهه‌ی ۱۹۲۰، گروهی از زنان خانه‌دار آمریکایی، برای دست یافتن به آزادی و زندگی آرمان‌شهری، به اتحاد جماهیر شوروی مهاجرت کردند. با وجود تلاش آن‌ها برای کمک به ساختن «آرمان‌شهر» شوروی، اکثر این زنان در مواجهه با خشونت، استبداد، و سرکوب حاکم بر آن جامعه سرخورده شدند.

عبدالبهاء با بسیاری از اندیشمندان معاصر خود در جهان اسلام که به دنبال اصلاح و تغییر جوامع مسلمان بودند ارتباط دوستی و همفکری داشت، از جمله محمد عبده، متفکر اصلاح‌طلب مصر

لیلا سلیمانی، نویسنده‌ی مراکشی‌تبار فرانسه، در سال ۲۰۱۶ جایزه‌ی گنکور را برای دومین رمان‌اش «ترانه‌ی دل‌نشین» به دست آورد، رمانی که بیش از ۴۰۰ هزار نسخه از آن به فروش رفته و به ۳۷ زبان ترجمه شده است. سلیمانی در این گفت‌وگو، با توجه به کارنامه‌ی ادبی خود، از وضعیت زنان و مسائل جنسی در کشورهای مسلمان می‌گوید.

زمانی که جنبش‌های اجتماعی و سیاسی در اواخر امپراتوری عثمانی اوج گرفته بود، عبدالبهاء که در فلسطین، در حصر حکومت عثمانی زندگی می‌کرد، با بسیاری از روشنفکران و سیاستمداران اصلاح طلب عثمانی ارتباط دوستی و هم‌فکری داشت.

مامان چشم‌های سمیه رو محکم گرفته بود که چیزی نبینه، و خودش داشت بی‌صدا گریه می‌کرد. من دو قدم اون‌طرف‌تر خشکم زده بود و خیره مونده بودم به درخت گلابی‌مون، وسط خرابه‌ای که یه عالمه آدم ریخته بودن توش و داشتن خاکش رو زیر و رو می‌کردن.

اولین مدارسی در ایران که تخته‌سیاه داشتند و نقشه‌هایی از جهان و پنج قاره به دیوارها آویزان کرده بودند.

محاکمه‌ی جنایت‌کاران نازی در دادگاه نورمبرگ در نوامبر 1945 شروع شد و تا اکتبر 1946 ادامه داشت. این دادگاه تا چه اندازه در احقاق حق و اجرای عدالت موفق بود؟ این پرسش مضمونِ اصلیِ «یاد عدالت» است، مستندی بلند که از زمان تولیدش در سال 1976 به ندرت دیده شده اما اخیراً نسخه‌ی کامل و بازسازی‌شده‌ی آن به نمایش در آمده است.

مقابل چشمان خوشحال، حیرت‌زده، سرشار از تعصب، یا کورشده از تنفرِ ما مردمِ غیرکوردِ اهل ایران، هزاران کورد به خیابان‌های سنندج و بانه و سقز و مریوان آمدند تا شادی خود را از برگزاری همه‌پرسی استقلال کردستان عراق در کنار یکدیگر جشن بگیرند. تصاویر این جشن بزرگ خیابانی نه انکارشدنی است و نه به امور دیگر ربط دارد.

این مقاله با توجه به بحث‌هایی که بر سر همه‌پرسی استقلال کردستان عراق مطرح شده است به «حق تعیین سرنوشت» و مسائل مرتبط با آن، از دیدگاه حقوقی و حقوق بشری، می‌پردازد.

در زمان حاضر برقراریِ صلح مستلزم زبان و واژگانِ جدیدی است که در مقابلِ سیر به سوی جنگ به جد و جهد ایستادگی کند.  صلح امر ایستایی نیست که یک بار و برای همیشه به دست آید، بلکه فرایندی است که با زحمت و سختی، با تلاش و انضباط و فعالیتِ روزانه به ظهور می‌رسد.

محمد قزوینی، پژوهشگر شهیر فرهنگ و تاریخ ایران، و سید حسن تقی‌زاده، ادیب و سیاست‌مدار صاحب‌نام، از روشنفکران ترقی‌خواهی بودند که با عبدالبهاء آشنایی و ارتباط داشتند و با او ملاقات کرده بودند. قزوینى ماجرای ملاقات خودش را در مجله‌ی «یادگار» شرح داد؛ به درخواست او، تقی‌زاده هم شرحى از ملاقات خود نوشت که در همان مجله به چاپ رسید.

پنلوپه فیتزجرالد، نویسنده‌ی انگلیسی، تا مدت‌ها به نگارش زندگی‌نامه‌های مبتنی بر اسناد و مدارک مشغول بود. اما با رسیدن به درک تازه‌ای از تاریخ، به نوشتن رمان‌هایی روی آورد که، با وجود پرداختن به شخصیت‌ها و حوادث تاریخی، شکاف موجود بین مدارک عینی (مستندات) و خاطرات ذهنی (حافظه) را پر می‌کنند.

حافظه‌ی جمعی ستونِ هویت جمعی است و یکی از سؤالات مهم جامعه‌ی ایران این است که روایت‌های ساختگیِ حکومت از تاریخ چه تأثیری بر حافظه و هویتِ جمعی ما خواهد داشت.