شیدایی میان ماندن و بازگشتن

منصوره شجاعی

تهران، شهرِ هفتم از هفت شهر کتاب «سودای نسرین» است. آن‌جا که مسافران سرگردان طریقِ عشق و صبر و هجر از جایجای عالمِ سیر در سایهی سودای نسرین به یکدیگر وصل میشوند. هریک از هفت فصل (بخوان هفت شهر) کتاب، به شرح احوال یکی از شخصیتهای داستان می‌پردازد تا عاقبت راز سر به مهر تمام شخصیتهای این داستان بلند در تهران سمر میشود.

سانتاگ در سارایوو

بنجامین موزر

سوزان درباره‌ی دیدار اول‌اش از سارایوو گفته بود: «اگر تا قبل از این نیامده بودم به خاطر این نبود که می‌ترسیدم، به خاطر این نبود که علاقه‌مند نبودم. نیامده بودم چون نمی‌دانستم فایده‌ی این کار چیست.» اما سارایوو را که ترک کرد، دیگر نتوانست این شهر را از ذهن‌اش بیرون کند.

مرگ آهسته‌ی جنبش صلح کلمبیا

خوان آرِدوندو

هنوز خورشید طلوع نکرده بود که یِرلی ولاسکو صدای جیغ و داد دخترش را شنید. دخترش بلند شده بود تا به دستشویی برود اما صدایی نزدیک به ورودیِ این خانه‌ی یک طبقه او را به کنارِ در کشاند. زیرِ در پاکت سفیدی به چشم می‌خورد که دورش روبانی سیاه بسته بودند. معنای ضمنیِ این کار روشن بود: ارسال چنین بسته‌هایی در کلمبیا معمولاً نشانه‌ی تهدید به مرگ است. این پاکت حاوی عکس جدیدی از ولاسکو سرگرم قدم‌ زدن در دهکده و شامل نامه‌ای خطاب به او بود: «گویا نمی‌فهمی که باید از اینجا بری.

آرمان‌شهر، آرمانی خطرناک است

مایکل شرمر

آینه‌ی تاریک آرمان‌شهر، دیستوپیا یا ویران‌شهر است ــ تجارب اجتماعی ناموفق، رژیم‌های سیاسی سرکوبگر، و نظام‌های اقتصادی آمرانهای که نتیجه‌ی عملی کردن رؤیاهای آرمان‌شهری‌اند.

 

سرگذشت یک دست‌نوشته

سرور کسمایی

یکشنبه اول آوریل ۱۹۵۱، چند روز پیش از اقدام به خودکشی در پاریس، صادق هدایت دست‌نوشته‌های خود را در اتاق هتلی واقع در میدان دانفر روشرو پاره کرد و دور ریخت. یک هفته بعد، در بامداد دوشنبه نهم آوریل، هنگامی که پلیس فرانسه درِ آپارتمان اجاره‌ای‌اش را در کوچه‌ی شامپیونه شکست و وارد شد، جسد بی‌جان او را یافت که روی زمین آشپزخانه کنار مقداری کاغذ سوخته افتاده بود. بنابراین آیا باید نتیجه گرفت که هیچ‌کدام از دست‌نوشته‌های منتشر‌نشده‌ی او از خروش انهدام‌گری که در آن روزهای آخر وجودش را فراگرفته بود، جان سالم به‌ در نبرد؟

«رادیوگرام»؛ وقتی رادیو تهدیدی علیه حکومت بود

عرفان ثابتی

سال ۱۹۷۱. نظام کمونیستیِ حاکم بر بلغارستان نه تنها عضویت در نهادهای دینی و اجرای شعائر و مناسک مذهبی بلکه هر گونه موسیقی غیرایدئولوژیک، از جمله راک اند رول، را ممنوع کرده است. رادیو تهدیدی علیه امنیت ملی به شمار می‌رود و شنوندگان برنامه‌های دویچه وله، بی‌بی‌سی و رادیو اروپای آزاد مجازات می‌شوند.

نواندیشی دینی، جنبش بابی و آیین بهائی

سروش دباغ در گفتگو با ایقان شهیدی

نواندیشی اسلامی در ایران چه تعاملی با آیین بابی و بهائی داشته است؟ نواندیشان مسلمان، ورای توجه به حقوق شهروندی بهائیان در سال‌های اخیر، چه‌قدر با تاریخ و اندیشه‌های بابی و بهائی، و مبانی عقیدتی آن‌ها آشنایی دارند؟ این سؤال‌ها را با دکتر سروش دباغ پژوهشگر حوزه‌ی دین، که خود از نسل تازه نواندیشان اسلامی‌ست مطرح کردیم.

اتحادیه‌ی اروپا بحران عظیم انسانی را نادیده‌ می‌گیرد

دامیان بوشلاخر

همین‌که اتاقک‌های نگهبانی که مأموران رسمی وزارت حفاظت از شهروندان یونان در آن حضور دارند را رد کردم با ردیفی از چادرها، اتاق‌های بزرگ و اقامت‌گاه‌های ساخته شده از پلاستیک روبه‌رو شدم، شبیه جاهایی به نظر می‌رسید که در آن ساخت‌و‌ساز جریان دارد. بعد از آن، متوجه بوی خاص آن‌جا شدم، نتیجهی حضور جمعیتی زیاد در فضاهای کوچک با دسترس محدود به سرویس‌های بهداشتی.

نام دیگر رؤیا

بهروز تورانی

به مناسبت روز جهانی رادیو (۱۳ فوریه) بهروز تورانی یادی کرده است از روزهای نوجوانی‌اش در تهران که شنونده‌ی پر و پا قرص رادیو بود.

رجوع به تاریخ برای شکستن طلسم وحشت

الهه رضوی

مستأصل و آزرده از اتفاقاتی که در ماه‌های اخیر به چشم دیده‌ایم، دوباره رجوع به تاریخ و خواندن کتاب‌های تاریخی را به هم پیشنهاد می‌کنیم. برای این که ردی از خود در تاریخ بیابیم و آرامش بگیریم. برای این که خود را همچنان وصل به جهان و به احوالی که در آن می‌گذرد بدانیم. پشت تاریخ پناه بگیریم و با فاصله به خود نگاه کنیم و تصوری از مسیر و از پایان داشته باشیم.

نقش جنبش‌های مردمی اروپای شرقی و غربی در انقلاب‌های سال ۱۹۸۹

ماری کالدور

گفتگو میان جنبش‌های صلح‌طلب اروپای غربی و گروه‌های حقوق بشر در شرق سهمی حیاتی در غلبه بر تعارضات موجود در این قاره ایفا کرد و مبانی یک زبان سراسری را برای جامعه‌ی مدنی فراملی و انسان‌گرایانه بنیان نهاد. این ادعا که وقایع سال ۱۹۸۹ تماماً عبارت از «جبران عقب‌افتادگی» شرق از غرب بوده، نشانه‌ی غفلت از این تاریخچه است.

اختیار آزاد زیستن

هانا آرنت

در این اثرِ که برای نخستین بار به زبان آلمانی ترجمه و در سال ۱۳۹۷ چاپ شد، هانا آرنت تحول تاریخی مفهوم آزادی را پی می‌گیرد: آزادی چیست؟ برای ما چه معنایی دارد؟ آیا اصولاً ما از آزادی برخورداریم؟ اگر آری، چه کسی این آزادی را به ما داده است؟ اگر اختیار آزاد بودن را داریم، آیا می‌توان آن آزادی را دوباره از ما پس گرفت؟ پدیده‌ی اجتماعی انقلاب چه ارتباطی با آزادی دارد؟

 

«شبی به درازای دوازده سال»، سرودی در ستایش پیروزی اراده

عرفان ثابتی

ادواردو گالیانو، نویسنده‌ی نامدار اروگوئه‌ای که پس از کودتای نظامیان در مونته‌ویدئو بازداشت شد، می‌گوید: «مرا در اتومبیلی چپاندند و بردند و در سلولی محبوس کردند. اسمم را با ناخن روی دیوار خراشیدم. شب‌ها صدای داد و فریاد می‌شنیدم. بعد از چند روز آزاد شدم. من همیشه خوش‌شانس بوده‌ام.»

ژنوار؛ سرزمینِ زنان

سوما نگهداری‌نیا

دشت بزرگی را در نظر بگیرید و گروهی از زنانِ هراسان، آزرده و منزوی که از جنگ و آوارگی جان سالم به در بردهاند. چگونه میتوان آنها را قانع کرد که می‌توانند تنها با خاکِ آن دشت، خشت به خشت، یک دهکده را با دستانشان بسازند، دیوارها را بالا ببرند، در دهکده باغ و گلخانه برپا کنند و برای فرزندانشان مدرسه بسازند. سپس تأمین امنیت جامعه‌ی جدیدشان را به دست بگیرند و از خود، خانه و فرزندانشان دفاع کنند. تمام این‌ها در مرحله‌ی نخست نیازمند زیرساخت‌های فکری و روانی‌ست و در ادامه به شجاعت در مقابله با تغییر نیازمند است.

آیا پیتر هاندکه شایسته‌ی دریافت جایزه‌ی نوبل بود؟

بوریس وژیاک

اعتراضات و اختلاف نظرها بر سر اعطای «جایزه‌ی نوبل ادبیات» به پیتر هاندکه را شاید بشود با استفاده از یک مثال و مقایسه با پیتزا توضیح داد: آیا معیار ما برای ارزیابی پیتزا باید فقط طعم و مزه‌ی آن باشد، یا اخلاقیات کسی که پیتزا را درست کرده هم باید مد نظر گرفته شود؟

چرا تعداد زندانی‌ها در هلند این‌قدر کم است؟

سنای بوزتاس

امروزه، کاهش محکومیت حبس، هلند را با مشکلی غیرعادی مواجه کرده است: زندان‌‌های هلند حتی پس از اجاره دادن بعضی از آن‌‌ها به نروژ و بلژیک خالی مانده است. از سال ۲۰۱۴ تا کنون، ۲۳ زندان بسته شده یا به آسایشگاه موقتی، سرپناه و هتل تبدیل شده است.

از انقلاب مخملی چکسلواکی چه می‌دانیم؟

اندی کاپسا

در ۱۷ نوامبر ۱۹۸۹ خیابان‌های پراگ مملو از دانشجویان معترض شد. هشت روز قبل، دیوار برلین فرو ریخته بود و به نظر می‌رسید که موج آزادی از برلین به پایتخت چکسلواکی رسیده است. پلیس کوشید تا تظاهرکنندگان را به عقب براند و آزادی‌خواهیِ آنان را سرکوب کند اما به نظر می‌رسید که مردم در برابر وحشی‌گری حکومت مصونیت یافته‌اند؛ قدرت‌نمایی حکومت تنها مقاومت مردم را برمی‌انگیخت.

یک کتاب و ۲۶ داستان از موزه‌های زنان

منصوره شجاعی

چگونه میتوان تجربههای زنان ده کشور از پنج قارهی جهان را در جمعآوری و نگهداری منابع تاریخ اجتماعی، فرهنگی و سیاسی زنان در یک کتاب گرد آورد؟ آیا انتقال تاریخ اجتماعی زنان کشورهای مختلف از طریق تجربههای روایی در یک کتاب امکانپذیراست؟ آیا اساساً چنین تلاشی ضروری است؟ آیا موزههای زنان یا مکانهای تبارشناسی تاریخ اجتماعی زنان فضایی برای توسعهی رویکرد تعلیم و تربیت فمینیستی است؟‌ آیا نگاه جنسیتی به تعلیم و تربیت موجب تحول در حافظهی جمعی زنان میشود؟ اصولاً رویکرد جنسیتی و مباحث مربوط به جنبشهای فمینیستی چگونه از طریق حافظهی جمعی انعکاس مییابد؟

عدم صدور کارت ملی برای بهائیان، نماد بحرانِ هویت ایرانی

مهران وفایی

حذف گزینه‌ی «سایر ادیان» از ستونِ مذهبِ سایتِ ثبتِ نام کارت ملی هوشمند را می‌توان شکلی از رویکرد روش‌مند و غیرمستقیمِ بخشی از حکومت ایران دانست که در طی دو دهه‌ی گذشته غالباً مورد استفاده قرار گرفته تا حقوق شهروندی دگراندیشان از جمله بهائیان را سلب و در نتیجه حذف ایشان از صحنه‌ی جامعه را عملی ‌کنند.

چرا «ختنه‌ی زنان» نشانیِ غلط می‌دهد؟

فرناز سیفی

روز ششم فوریه، در تقویم سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانیِ مخالفتِ قاطع با مثله‌سازی اندام جنسی زنان نام‌گذاری شده است. سازمان ملل متحد این هدف بلندپروازانه را دنبال می‌کند که تا سال ۲۰۳۰ ناقص‌سازی اندام جنسی زن در سراسر جهان از بین رفته باشد. هدفی که با واقعیت‌های فعلی، دور از دسترس است. بنا به آمار سازمان ملل متحد، در حال حاضر دست‌کم ۲۰۰ میلیون دختر یا زن در مجموع ۳۰ کشور جهان زندگی می‌کنند که شکلی از ناقص‌سازی اندام جنسی را تجربه کردند. تا سال ۲۰۳۰، دست‌کم ۶۸ میلیون دختربچه در معرض خطر این عمل‌ قرار خواهند داشت.

پایان دادن به «نخستین جنگ تغییرات اقلیمی» با آب

دیمیان کَرینگتون

رودخانه‌ی فصلی که در ال فاشر، مرکز استان دارفور شمالی در سودان، جاری است، با آب‌بندهایی که خود مردم ساخته‌اند تغییرشکل داده است. این آب‌بندها جریان باران‌های شدید فصلی را آرام می‌کند، جریان آب را توزیع می‌کند و نفوذ آن را به داخل سرزمین‌های خشک ممکن می‌سازد. پیش‌تر، فقط 150 کشاورز می‌توانستند در اینجا گذران زندگی کنند: اکنون 4000 نفر در این زمینی که در کنار آب‌بند سِیل گِدایم واقع شده است کار می‌کنند.