پیشگامان فرهنگ مدرن در ایران
ایران در یکصد سال اخیر بهویژه در نیمهی اول قرن گذشته چهرهی تأثیرگذار کم نداشته است. فهرست این چهرهها در عرصههای مختلف طولانی است. برخی از مردان و زنان پیشرو با پشتکار و علاقه در زمانهی غلبهی سنت، نهادهایی پایه گذاشته و منابعی فرهنگی تولید کردند که نسل جدید هنوز از آنها بهره میبرد. از مدرسه و دانشگاه و فرهنگنامه گرفته تا دادگستری و رسانه و هواشناسی.
این مجموعه در بارهی زنان و مردان دانشوری است که در یک قرن اخیر میداندار پیشرفت جامعه و فرهنگ ایران بودند.
پرویز شهریاری به ریاضیات عشق میورزید و جهان ریاضی را ترکیبی از فلسفه، هنر و ادبیات میدانست.
مهدی سمیعی از بنیانگذاران انجمن حسابداران خبرهی ایران در دههی ۱۳۵۰ است و بسیاری او را از پیشگامان بانکداری نوین ایران میدانند که در ایجاد و توسعهی چهار نهاد مالی یعنی بانک مرکزی، بانک توسعهی صنعتی، سازمان بورس اوراق بهادار و مؤسسهی علوم بانکی نقش ویژه داشت.
خانم پارسا حدود سه سال معاون وزارت آموزشوپرورش بود، تا آنکه در شهریور سال ۱۳۴۷ امیرعباس هویدا دوباره از او دعوت میکند تا مسئولیتی جدید به عهده بگیرد. فرخرو پارسا در یادداشتهایش از قول هویدا مینویسد: «میخواهم مسئولیت بزرگی را به یک مادر بدهم. میخواهم آموزشوپرورش فرزندان این مملکت را به دست یک مادر بسپارم. میخواهم وزیر آموزشوپرورش ما بچههای مردم را چون فرزندان خود بداند.»
آنگاه که استاد دست به کار ترجمه و تفسیر اوستا زد، ایرانیان جز نامی از اوستا نشنیده بودند و از کیش و آیین و تمدن دیرین نیاکان خود بیخبر بودند. پورداود با تفسیر اوستای خود و کتابهای دیگری که طی چهل سال در این زمینه تألیف کرد، علیرغم متعصبان بیمایه، پردهای را که بر افتخارات گذشتهی ما کشیده شده بود برکنار کرد.
فاطمه سیاح در سال ۱۳۱۷ بهعنوان اولین زنْ دانشیار دانشگاه تهران شد، «درحالیکه مخالفتهای شدید میشد که او به مقام دانشیاری نرسد». او اولین کسی بود که ادبیات تطبیقی را در ایران وارد دروس دانشگاهی کرد. او صاحب کرسی «سنجش ادبیات زبانهای خارجه» در دانشگاه تهران بود و در سال ۱۳۲۲ از سوی «شورای فرهنگ» استاد ادبیات روسی در دانشگاه تهران شد.
علیاکبر داور، پایهگذار دادگستری جدید، نمایندهی مجلس شورای ملی، وزیر چند کابینه، مؤسس مدرسهی تجارت، تدوینکننده قوانین حقوق مدنی و تجارت، نویسنده و سردبیر روزنامهی مرد آزاد، مؤسس حزب رادیکال و... از لایقترین مردان ایران قرن بیستم است.