تصویرهای انقلاب

شاه رفت

۲۶ دی‌ماه سال ۱۳۵۷ محمدرضا شاه پهلوی و همسرش، با بدرقه‌ی شاپور بختیار، نخست‌وزیر جدید، ایران را به مقصد مصر ترک کردند. شاه قبل از خروج به خبرنگاران گفت: «مدتی است که احساس خستگی می‌کنم و احتیاج به استراحت دارم. ضمناً گفته بودم پس از این‌که خیالم راحت شود و دولت مستقر شود، به مسافرت خواهم رفت.»

بازگشت آیت‌الله

آیت‌الله خمینی ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ به ایران بازگشت. او بلافاصله پس از ورود برای سخنرانی به بهشت زهرا رفت و در آنجا تشکیل دولت موقت انقلاب را اعلام کرد.

تغییرات

در ماه‌های آخر حکومت پهلوی، چند بار هواداران شاه در حمایت از سلطنت راهپیمایی کردند. گروهی از آن‌ها با شدت گرفتن اعتراض‌های سراسری، کشور را ترک کردند و گروهی دیگر ناچار سکوت کردند.

آن دیگران

زنان از اولین قربانیان حکومت اسلامی بودند. چند هفته بعد از پیروزی انقلاب آیت‌الله خمینی حکم کرد که زنان باید حجاب را رعایت کنند، اما با تظاهرات گسترده زنان در تهران، حکومت جدید برای مدتی ناچار به عقب‌نشینی شد. شانزده ماه بعد، آیت‌الله خمینی بار دیگر از پوشش زنان در ادارات دولتی انتقاد کرد و این‌بار خشونت‌ علیه زنان بی‌حجاب چنان گسترش یافت، که تمامی زنان ناچار به رعایت حجاب شدند.

حاکم شرع

تنها چند روز بعد از پیروزی انقلاب، با فرمان آیت‌الله خمینی حجت‌الاسلام صادق خلخالی به مقام حاکم شرع دادگاه‌های انقلاب منصوب شد، و در همان هفته‌ی اول، به حکم او اولین گروه از سران نظام سابق اعدام شدند.

نوبت اعدام

دادگاه‌های انقلاب ماه‌ها بدون هیچ‌ آیین‌نامه‌ای مسئولان حکومت پیشین را محاکمه و اعدام می‌کردند، و به مرور نوبت به دیگر مخالفان حکومت جدید رسید.

دشمن مردم

بعد از پیروزی انقلاب، به فاصله‌ی چند ماه، آمریکا، شیطان بزرگ و دشمن اصلی ایران شناخته شد، و حمله به سفارت آمریکا آغاز بزرگ‌ترین بحران در سیاست خارجی ایران بود. برخی معتقدند که حتی حمله عراق به ایران و شروع جنگ هشت ساله نیز یکی از نتایج غیرمستقیم حمله به سفارت آمریکا بوده است.

جنگ جنگ تا پیروزی

ایران و عراق در جنگی که هشت سال طول کشید، و یکی از طولانی‌ترین جنگ‌های قرن بیستم بود، پیروز شدند و شکست خوردند.

حکومت مکتبی

حکومت جدید، با حذف گسترده‌ی نیروهای دگراندیش و مخالف و تقسیم مردم به مکتبی و غیرمکتبی (بعدها خودی و غیرخودی)، تنها به کسانی امکان سیاست‌ورزی داد که به رهبری آیت‌الله خمینی و نظام ولایت فقیه معتقد و متعهد بودند، و در نهایت، قدرت در انحصار آنان قرار گرفت.

سرنوشت آیندگان

روزنامه‌ی آیندگان اولین روزنامه‌ای است که بعد از انقلاب بسته شد (در شانزدهم مرداد ۱۳۵۸). چند روز پیش از آن دفتر آیت‌الله خمینی از این روزنامه شدیداً انتقاد کرده و در اطلاعیه‌ای از قول او نوشته بود: «از این پس دیگر روزنامه‌ی آیندگان را نمی‌خوانم.» در ماه‌های بعد ده‌ها نشریه و روزنامه‌ی دیگر نیز توقیف شدند.

زنان انقلاب

در جریان اعتراض‌هایی که به سقوط حکومت شاه منتهی شد، طیف‌های مختلفی، از جمله زنان طبقات شهری با سبک و سلیقه‌‌های متفاوتِ زندگی شرکت کردند. اما بعد از پیروزی انقلاب، حکومت تازه‌تأسیس که این تفاوت‌ها را به رسمیت نمی‌شناخت تلاش کرد که با زور، حتی پوشش آنان را نیز یکسان و متحدالشکل کند.

خانه‌ی ملت

در مجلس اول، اقلیتی از نمایندگان منتقد هم انتخاب شده بودند، که بعد از سال ۱۳۶۰ و سرکوب مخالفان، اجازه و امکان ابراز وجود نمی‌یافتند. چند بار هم که برخی از آنان کوشیدند تا در حد یک نطق پیش از دستور، نظراتی متفاوت بیان کنند با حمله‌ی «نمایندگان مکتبی» مواجه شدند و حتی کتک خوردند.

صدای مردم

انقلاب ایران با تظاهرات و اعتراض‌های گسترده‌ی مردمی به پیروزی رسیده بود، اما نظامی که مستقر شد تنها به موافقان خود اجازه‌ی اعتراض و تظاهرات می‌داد. این سیاست هرگز تغییر نکرد، و حتی در تظاهراتِ طرفداران نظام نیز، شعارها را فقط بلندگوهای رسمی تعیین و منتشر می‌کردند.

فرهنگ اسلامی

نظام جمهوری اسلامی با وجود تلاش بسیار نتوانست اسطوره‌های فرهنگی و هنری ماندگاری خلق کند که نماینده‌ی ایدئولوژی نظام باشند. از دهه‌ی هفتاد به بعد و خصوصاً در دهه‌ی هشتاد و نود، همان اسطوره‌های فرهنگی-هنری پیشین دوباره توجه مردم را به خود جلب کردند.

 در سایه‌ی آیت‌الله

حکومت ولایت فقیه، میراث آیت‌الله خمینی